Dünya Bankası, Haziran 2023'ün sonlarında, deprem sonrası Türkiye'ye yardım için planladığı 1,8 milyar doların 1 milyar dolarını onayladı. Bu finansmanın da kamu hizmetleri ve köy konutları gibi temel harcamalara gitmesi planlanıyor. Bunun yanı-sıra, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, işletmelere yönelik 450 milyon dolarlık yeni bir proje daha başlatıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da bu hafta deprem bölgesine yönelik yeni bir hibe ve faizsiz kredi kampanyası başlattı.

Öte yandan Türkiye, depremin vurduğu bölgede 180 binin üzerinde yeni konut inşaatına şimdiden başlamış durumda. İlk grup evleri de bu yılın Ekim ayına kadar teslim etmeyi planlıyor. Türkiye'nin güneyindeki bu 11 ilde arama kurtarma çalışmaları uzun bir süre önce sonlandı. Yeni barınaklar, daha uzun süreli güvenli evler ve ekonomik aktivitenin canlanması yeni zorluklar. En önemlisi de tüm fiziksel hasarı yeniden inşa etmek için yeni fiziksel ve finansal yatırıma ihtiyaç bulunmaktadır.

Nihayetinde, (ard-arda gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki) iki deprem Türkiye'de tartışmasız büyük bir ekonomik yıkıma ve servet kaybına yol açtı. Bu yüzden de şimdi ekonomiyi yeniden inşa etme zamanı. Ancak, uzun vadede yönetilebilen ve sürdürülebilen kapsamlı bir iyileşme için yeni altyapı, konutlar, beşerî ve fiziki sermaye harcamaları gerekli. Bu çabalar da doğal olarak yeni bir konuyu gündeme getiriyor: Deprem hasarlarını onarmak için yeni finansman bulmak şart.

Bu arada, ortalama 60 milyar dolarlık bir değerle, daha uzun vadeli yeniden inşa maliyeti tahminimiz 45 ila 80 milyar dolar arasında değişiyor. Bu meblağ da esas olarak büyüme düşüşü, enkaz kaldırma, evlerin yeniden inşası, yenileme, işgücü ve beşerî sermaye kayıpları, altyapı ve kamu tesisi maliyetleri gibi doğrudan maliyetleri yansıtır. İkincil harcamalar dikkate alındığında, bu aralık 45 ila 150 milyar $'a çıkabilir.

Depremin Finansmanı
Tüm bunlar birer realite iken, bu uzun yeniden yapılanma sürecinde değerlendirilmeyi bekleyen epeyce finansman seçeneği de var. Daha umut verici yeşil finans seçenekleri, mikro krediler, blokzincir tabanlı yeni finansman modelleri, ICO'lar, daha kadim İslami finansal araçlar, yabancı yatırım çekilmesi, kamu sübvansiyonları, borç bazlı finansman, öz sermaye tabanlı ve öz sermaye dışı kitle fonlaması seçenekleri, yeniden inşa çabalarını finanse etmek için yeni ufuklar açıyor.

Bu arada, bir ön finansman kaynağı (rezerv fonları gibi ex-ante finansman) afetle ilgili maliyetler noktasında kritik avans finansmanı sağlamaya yardımcı olabilir. Ancak, bu opsiyonlar, borç finansmanı, vergilendirme veya diğer uluslararası destekler gibi sonradan finansman (ex-post finansman) araçlarına kıyasla nispeten daha yüksek fırsat maliyetine sahiptirler.

Türkiye, ayrıca, yeniden yapılandırma sürecine yanıt vermek ve finansman sağlamak için önemli bir mali alana da sahip. Sağlam bütçe ve düşük borç/GSYİH oranları, Türkiye ekonomisine ve hükümete yeni kamu finansman sistemlerini harekete geçirmesi için kayda değer manevra alanı sağlıyor. Borç/GSYİH oranları %35'in altında.

2022'de artan vergi tahsilatları sayesinde (%100'ün üzerinde bir artış) bütçe koşulları da fena değil. Örneğin, Temmuz başında, 2023 için yeni bir ek MTV ödemesi, kurumlar vergisinin %20'den %25'e çıkarılması; harçlar, KDV ve değerli kâğıtlar gibi birçok kalemde getirilen yeni vergi artışları da deprem sonrası toparlanma ve yeniden yapılandırmanın finansmanına ciddi katkılar sağlayacaktır.