“Yapay Zeka”yı (YZ veya AI) en az kırk yıldır anlamaya çalışıyorum. Din (İslam diye okuyun) bilgini Profesör Yaşar Nuri Öztürk'ün deyişiyle, herkes bir konudan ancak “nasibi kadar” anlar. Yaşar Hoca burada “nasip” kelimesini “zihinsel kapasite/akıl erdirme yetisi” anlamında kullanmıştır. Profesör Öztürk, formasyonu gereği İslami dille konuşmuş ve anlamadıysan kabahat senin değil, Allah sana bu kadar anlama yeteneği ihsan etmiş demek istemiştir. Böyle konuşarak (yine onun tabiriyle işine gelmediği için) Kuran'ın temel mesajını anlamamakta direnip karşısındakini “Allah ile aldatan” Müslümanlara tolerans göstermiştir. Ben de YZ'den nasibimden fazlasını anlamış olamam. Dolayısıyla, konunun uzmanları yazıdaki hatalarımı hoş görsün. Gelelim sadede. Zekanın yapayı olduğuna göre, bunun bir de doğalı var herhalde. Bu yazı, o noktadan başlıyor. Son zamanlarda doğal zekası (DZ) yüksek yerli ve yabancı bilim insanları “yapay zeka”dan çok korktuklarını söyleyip, bizim gibi sıradan insanlara “siz de korkun” telkininde bulunur oldu. Eskilerin “eğer bir önerme doğruysa, bunun tersi de doğru olmalıdır” anlamına gelen mefhumu muhaliften kalkarak, bu bilim insanlarının YZ'yi tehlikeli, “doğal zeka”yı tehlikesiz buldukları sonucuna vardım. Kısaca “doğal zeka” iyi, “yapay zeka” kötüdür diyorlar. Ne yani, ülkeler bugüne kadar “doğal zeka” ile yönetilmiş ve milletler sulh ve sükun içinde yaşayarak hamdolsun bugünkü mutluluk düzeyine gelmiş mi demek istiyorlar? Sizi bilmem ama benim bu tespite itirazım var.
DOĞAL ZEKANIN SABIKA KAYDI
“Güneş, dünyanın değil, dünya hem kendi hem de güneşin çevresinde dönüyor” dediği için 1633'te Galileo'yu yargılayan ve ömür boyu hapse mahkum eden Hristiyan din adamları doğal zekalarını kullanmıştır. Kafa kesen IŞİD'in Müslüman askerleri, milyonlarca Yahudi'yi sırf Yahudi oldukları için öldürten Hitler, Hiroşima'ya atom bombası atan ABD Başkanı ve NATO'ya girmek istedi diye Ukrayna'yı Ukraynalıların başına yıkan Putin ve Rusya'yı asla kazanamayacağı bir savaşa girmeye tahrik eden Pentagon paşaları “doğal zeka” sahibidir. Kamboçya'da kendi ulusunu mahveden Budist Pol Pot, doğal zeka sahibiydi. Afganistan'da kadınları, erkeklerin kölesi olarak gören ve onları tek başlarına ayakta duramayacak hale sokmak için mesleki eğitim sisteminin dışına çıkartan Taliban kadrosu da “doğal zeka” ile hareket ediyor. Tarihten, yüzlerce hatta binlerce doğal zekanın işlediği insanlık suçlarına örnek çıkarılabilir. Hal böyleyken insanların kafasına bir “yapay zeka” öcüsü, yüreklerine bir “yapay zeka” korkusu yerleştirmenin ne alemi var?
ALGORİTMA VE YAPAY ZEKA
Evren “kargaşadan düzene” (chaos to order) doğru akan içe dönük bir nehirdir (Bu da büyük laf oldu ya; neyse!). Her son, bir başlangıçtır. İçinde kendini tekrarlayan “pattern” (model, desen, örüntü) barındırmayan mükemmel bir kaos (karmaşa) yoktur. Zekanın doğalı da yapayı da aslında, belirsizlik/karmaşa içinde gizli örüntüsünü bulmaya yarar. Bu yöntemle, sebep-sonuç ilişkisini çözerek sonucu bulmayı veya yaratmayı amaçlar. Algoritma bunun içindir. Ancak algoritmalar (mesela süpermarketlerde müşterinin satın alma davranışlarını modelleyip malların tanzim ve teşhirini ona göre düzenlemek veya futbolda rakibin geleneksel oyun tarzını çözümleyip takıma ona göre taktik vermek) basit “doğal zeka” çözümleridir. Karşı tarafın niyet değiştirdiği, şaşırtma verdiği hallerde algoritmik çözümlerin başarı şansı düşüktür. Mesela penaltı atışlarını kurtarmanın algoritması yoktur. YZ'nin kurucu babalarından Herbert Simon'ın yazılarından benim çıkardığım ders, başarılı yapay zeka uygulamalarının “isabetli önyargılar” içerdiğidir. Eğer kötülüğün kaynağı önyargılarsa, bu konuda doğal zekadan daha tehlikelisi yoktur.
SON SÖZ: Yapay zekanın kurdu da yapay zekadır.
