Ortodoks ekonomi politikası gereği MB faizi sürekli artırmasına rağmen paçasını kaptırdığı “devalüasyon-enflasyon” sarmalından kurtulamayan ülkelerden biri de Arjantin'dir. Bu bakımdan bize benzer. Son verilere göre Arjantin'de Merkez Bankası gösterge faizi %133 enflasyon %138'dir. Kasım ayında bu ülkede cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı. İkinci turda oyların %56'sını alan Javier Milei (53 yaşında) adında bir iktisat profesörü başkan seçildi. Rakibi “Peronist/solcu” Maliye Bakanı Sergio Massa idi. Milei “popülist, liberteryen ve aşırı sağcı” olarak tanıtıldı. Serbest piyasacı Milei, üniversitelerde makro ekonomi, ekonomik büyüme ve iktisatçılar için matematik dersleri vermiş. En büyük özelliği ise Arjantin TV'lerinde en çok izlenen ekonomi yorumcusu olmasıymış. Arjantin ekonomisi denince aklıma üç şey gelir: Birincisi, Arjantin'in 20. yüzyılın başlarında kişi başına milli gelirde dünyanın zengin ülkelerinden biri olmasıdır. İkincisi, bu zenginlik küresel nedenlerle sürdürülemez olunca, Juan Peron adında “milliyetçi-halkçı-solcu” bir generalin darbeyle başa geçmesidir. Peron, daha sonra yapılan seçimleri de kazanıp ülkeyi 19 yıl (1946-1965) kesintisiz yönetmiştir. Bundan da önemlisi, “Peron Paşa”nın ülkede halen çok taraftarı olan Peronizm'i yaratmasıdır. Üçüncüsü ise Harvard'dan doktoralı iktisatçı Domingo Cavallo'nun Arjantin'de 1990'da %1.300'e çıkan enflasyonu 2 yıl içinde %20'nin altına ve daha sonra neredeyse sıfıra düşürme mucizesidir.
MILEI, CAVALLO'NUN YÖNTEMİNİ KULLANACAK
Arjantin'in yeni Cumhurbaşkanı Milei, sürekli yükselen enflasyonu “para reformu” ile kısa zamanda düşüreceğini beyan etti. Bunu da bir zamanlar Arjantin Merkez Bankası başkanlığını da yapmış Domingo Cavallo'nun uyguladığı “Arjantin doları” yaratma yöntemiyle gerçekleştireceğini söyledi. Cavallo iki kez İstanbul'a gelmiş ve hiper enflasyonu nasıl düşürdüğünü anlatmıştı. Ben bu toplantılara katılmış ve kendisine kullandığı yöntemin “zayıf noktası” neresidir diye sormuştum. Bildiğiniz gibi bende “cari açık” takıntısı vardır. Cari denge hatta cari fazla sağlanmadan parasal cambazlıklarla enflasyonu indirmenin sürdürülemez olduğu inancındayım. Sorumun esasını da bu endişem teşkil ediyordu. Tatminkar bir cevap alamamıştım. Yeni Başkan Milei, Arjantin Merkez Bankası'nı kapatıp, (Profesör Steve Hanke'nin uzmanı olduğu) “Para Kurulu” sistemine geçmeyi planlıyor. Bu sistemde ulusal para birimi pratik olarak ortadan kalkıyor. Arjantin para birimi (Arjantin doları) Amerikan Doları'nın klonu oluyor. Tedavüle çıkarılan Arjantin parasının arkasında “bir-e-bir” bir ABD doları bulunuyor. Böylece Arjantin doları, ABD Doları'yla birlikte düşüp kalkıyor. Ama ABD Doları'na karşı kambiyo oranı sabit kalıyor. Böylece Arjantin enflasyonu ile ABD enflasyonu yakınlaşıyor. Sistemin mekaniği bu kadar basit. Ama kurgulaması ve uygulaması son derece karmaşıktır.
CAVALLO YAPAMADI, MILEI YAPABİLİR Mİ?
Cavallo'nun yarattığı “Arjantin doları”, enflasyonu düşürdü ama düşük kalmasını sağlayamadı. Çünkü Arjantin reel sektörü ve bankacılık sistemi bu değişime uyum sağlayamadı. Ülke depresyona girdi. Depresyon, enflasyondan daha kötü olduğu için “milli para”ya dönüldü. Olayı dışarıdan izleyenler, Cavallo'nun başarısız olmasını kurduğu “Para Kurulu”nun gerçek değil sahte (pseudo) olmasına bağlıyor. Yani kusur “Para Kurulu” sisteminde değil, onun istediği şartları yerine getirmemektedir diyor. Arjantin'deki gelişmeleri yakından izleyeceğim. Çünkü ben de Türkiye ekonomisinde “kalıcı düşük enflasyon”, “finansal istikrar” ve “verimlilik artışına dayanan kaliteli büyüme” için Euro'ya geçmekten başka yol yok diyorum. Bu para kurulu uygulaması ile aynı şey değildir. Ama ondan daha da çok siyasi kararlılık isteyen bir süreçtir.
SON SÖZ: Bozuk para, ekonomiyi bozar.
