‘Normal' sık rastlanan, ‘anormal' seyrek rastlanan demektir. 2018 yılı Türk ekonomisi için anormal bir yıl olmuştur. Başta dövizin, özellikle dolar fiyatının, ağustos ayında kısa sürede ulaştığı yüksek seviyeden sonra,  bugün geldiği düşük düzey arasındaki fark anormaldir.

Milli gelirin (GSYİH) yılın ilk çeyreğinde yakaladığı büyüme oranı ile son çeyreğindeki ortaya çıkan küçülme oranı arasındaki fark anormaldir. Bir başka anormalliği de dış ticaret sayılarında gözlemliyoruz. Mesela 2018 Aralık ayında dış ticaret açığı, 2017'ye göre %71 daralmıştır. Üstelik bu daralmanın sebebi ihracat yerinde sayarken, ithalatın %28 azalmasıdır.

Yılın tamamına bakıldığında anormalliklerin daha “normal” olduğunu görüyoruz. Mesela dış ticaret hacmi (ihracat artı ithalat) gerek 2017'de gerekse 2018'de 391 milyar dolarla aynı kalmıştır. Hakeza ithalat azalması yıldan yıla sadece %4.5'tir. İhracat artışı da %7'dir. Bunlar normaldir. İktisat okuryazarlığınızı zenginleştirmek için şunu lütfen not edin. Ölçme aralığı (entervali) daraldıkça, oynaklık daha yüksek ölçülür.

DOĞA ANORMALLİKLERİ TÖRPÜLER

Bilimin bize öğrettiği en önemli şey, aynı “evren” içinde kalındığı sürece anormalliklerin sürdürülmez oluşudur. Ama bizatihi normal “iyi” bir şey değildir. Mesela “milli gelir artarken cari açık büyür”, ekonomimizin kötü bir normalidir. Bu krizle birlikte ekonomimizin önüne “cari açıksız büyüme” diye tanımlanacak iyi ve “yeni normal”e evrilme fırsatı çıkmıştır.

Ancak bu dönüşümün kısa vadede halkın refahını azaltıcı etkisi, bir maliyeti olacaktır. 2019'a ve daha ötesine bakarsak Türk ekonomisinde 2018'de gözlemlenen anormalliklerin devam etmeyeceğini söylemek gerekir. Mesela dövizdeki dalgalanma hafifleyecek ve döviz fiyatları bugünkü düşük seviyesinden daha yukarıda bir platformda gezinecektir. Milli gelir düşüşü yavaşlayacak ve 2019'un ikinci yarısından sonra artıya geçecektir. Bu dönüşümle birlikte ithalat da artacaktır.

İNSANSIZ EKONOMİ ARACI

Büyük ustamız Hayek (1899-1992, Nobel 1974, G. Myrdall'a birlikte) “İktisat insan yapması değildir ama içinde insan vardır” der. Yukarıdaki paragrafları yazarken “iktisadı, mekanik bir mantıkla” anlatma hatasına düştüm diye paniğe kapıldım. Sanki ülkelerin siyasi önderleri ve halkın kemikleşmiş değer yargıları yokmuş ve bunlar olayların akışını değiştirmeye sebep olmazmış gibi kestirimlerde bulundum. Hemen düzeltiyorum. Yukarıda yazdıklarım normal beklentilerdir. Ama önemli olan en kısa zamanda normalleşmek değil, normalleşmiş yapısal çarpıklıklardan kurtulup, istikrarlı bir büyüme modeline (yeni normal'e) geçmektir.

Son söz: Fırsat, tehlikeyle birlikte gezer.

ÖZÜR

Geçen pazar günkü yazım, pek çok okuru üzmüş, Sözcü Gazetesi yönetimi de benim yüzümden eleştirildi. Hem üzdüklerimden hem de gazetemizin değerli yöneticilerinden özür diliyorum.