Nisan ayında 80.1 düzeyinden 87.5’e yükselen Tüketici Güven Endeksi seçim öncesinde tüketim iştahının iyice kabardığını gösterdi. Tüketici güvenindeki yüzde 9.2’lik artış veri kayıtlarının tutulduğu 2004’ten bu yana en yüksek ikinci aylık sıçrama.
➔Birincisi yüzde 10.3 ile Kasım 2015’te gerçekleşmişti. O zamanki tüketim kabarması da seçimle ilgiliydi. Haziran ayında sandıktan koalisyon çıkmasına rağmen görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı ve seçimlerin tekrarlanmasına karar kılındı.
➔Bu arada Temmuz ayında terör olayları patladı ve gündemin ilk sırasına yerleşti. 1 Kasım’da yeniden tek başına iktidarın geri gelmesi, eylül ve ekim aylarında sıçrayan doların durulması, kısmı seçim ekonomisinin uygulaması gibi faktörlerle Tüketici Güven Endeksi Kasım 2015’te 95.2 düzeyine yükselmişti.
TEPE NOKTASI MART 2014’TE
➔Eşik değeri 100 kabul edilen endeksin 2004 yılı ocak ayı başlangıcı çok güçlüydü ve 106.1 idi. 100’ün altına aynı yılın ikinci yarısında indi.
➔İlk dönemin yüksek rakamı dışında endeks ikinci tepe noktasına 97.4 değeriyle yerel seçimlerin yapıldığı Mart 2014’te ulaştı.
➔Halen kullanılan endeks 2004’te başlayan ve 2012’de revize edilen endekstir.
➔Hata endeksin başlangıcının 2004 olarak kabul edilmesinde. Çünkü 2003’ün ikinci yarısından itibaren ve 2004 yılının ortasına kadar Türkiye tarihinde görülmemiş bir tüketim canlılığı yaşadı.
➔Enflasyon tek haneye düşerken, büyüme çift haneye doğru gidiyordu. IMF ile yürütülen program uygulanırken, Türkiye AB’ye giriyor gibi bir hava oluşmuştu. Sonuçta 2004 yılı başında AB ile müzakerelerin resmen başlatılması kararlaştırıldı.
SEÇİMDEN SEÇİME TÜKETİM PATLAMASI
➔Nisan ayındaki sıçrama ile endeksin düzeyi 87.5’a geldi. Normali 100 kabul edersek hala tüketimin oldukça zayıf seyrettiğini söylemek mümkün.
➔Ancak Haziran 2022’de 63.4 düzeyine kadar gerileyen endeksin yükselmekte olduğunu belirtmek gerekiyor.
➔87.5 düzeyi ile endeks Ağustos 2018 sonrasının en yüksek rakamına çıktı. 5 yıla yaklaşan bir dönemin en iştahlı tüketim artışı ile karşı karşıyayız.
➔2018 yılı Haziran ayında Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği seçimleri yapıldı, temmuz da Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kurulurken Tüketici Güven Endeksi 92.1 ile son yılların tepe düzeyine çıktı.
➔Türkiye’de seçim kamu harcama artışı, milletvekili adaylarının ve partilerin kampanya harcaması, otomobil ve takım elbise satışlarının rekora ulaşması, kamuya işe alımların hızlanması demek.
SEÇİM HARCAMALARI DOPİNGİ
➔Bu seçimlerde ise geçmiştekilerden çok daha büyük boyutlu harcamalarla karşılaşıyoruz. Hem kamusal kaynaklı harcamalar hem de hanehalkını harcamaya yönelten uygulamalar söz konusu.
➔EYT yasalaştı ve bu yıl 2.25 milyon kişi emekliliğe hak kazandı. Kıdem tazminatları, emekli maaşı ve ayrıca çalışmaya devam edeceklerin ikinci maaşı olacak. Gelir artışı ve toplu para iyi bir tüketim kaynağı. EYT’nin bir yıllık toplam maliyeti 240 milyar lira olarak hesaplandı.
➔Memur ve emekli maaşlarına zam yapıldı ki, toplamı 260 milyar liralık büyüklüğe ulaşıyor.
➔En düşük emekli maaşlarının alt sınırı 7.500 liraya çıkartılarak milyonlarca kişiye ek ödeme yapılmaya başlandı. Bunun maliyeti de 143 milyar lira.
➔3600 ek gösterge artışına gidildi. Vergi ve kamu alacakları yeniden yapılandırmaya tabi tutuldu. 2 bin liranın altındaki kamuya ait borçlar silindi.
NEGATİF FAİZ DOPİNGİ
➔Faizler ise enflasyonun altında tutuluyor ve TL ile tasarruf yapmak yüksek reel kayıplara yol açıyor.
➔Bu durumda gelire kavuşanlar veya serveti olanlarda harcıyor ve tüketimini artırıyor. Krediyi bulabilen konut, otomobil veya tüketime yöneliyor.
➔Genişleyen para arzı, kamusal yardımlar, kullanılan krediler tüketim çarkını hızlandırıyor. İstihdam artışı tüketimi artırıyor.
➔Faizlerin derin negatif olduğu ve dövize gitmenin çeşitli kısıtlamalar altında tutulduğu koşullarda yüksek enflasyondan korunmanın yolu tüketimi öne çekmekten, mal, gayrimenkul ve altın gibi fiziki varlıkları alarak bizzat enflasyonun kendisine yatırım yapmaktan geçiyor.
➔Öyle anlaşılıyor ki, tüketimin artmasında seçim ekonomisinin belirgin bir payı olduğu gibi, mecburiyetten kaynaklanan bir durum da var.
➔Negatif faizler ilk kez bu seçimde etkili şekilde tüketimi artırıcı rol oynuyor. Bu çerçevede düşük faizler sonuç değil, tüketim artışının önemli bir nedeni. Aynı zamanda yüksek enflasyonun da.
Herkese iyi bayramlar, sağlık ve mutluluklar diliyorum.
