Seçimde son dönemece girildi. Ekonomik aktörler de gardını aldı. Kabul etmek gerekir ki bu seçim geçmiştekilerden oldukça farklı geçiyor. Seçim çok önemli ve etkisi de çok baskın olunca finansal piyasaları tamamen domino ediyor ve pek çok şey ilk kez yaşanıyor.
-Bir kere 2000’li yılların en yüksek enflasyonu ile girilen ilk seçim bu. Nisanda enflasyonun inmiş düzeyi yüzde 43.68. 2002 seçiminde bile enflasyon yüzde 33.45 ile 10 puan daha düşüktü. Hayat pahalılığından yakınmayan yok gibi.
➔Yüksek enflasyon karşısında dramatik bir gelir ve servet dağılımı bozulması yaşıyoruz. Bunda 2022’nin rekor düzeydeki enflasyon etkisi henüz yok. Dağılım daha da bozulmuş olabilir.
➔Bitişikte yer alan tablodan izlenebileceği gibi, 2021 yılını kapsayan verilere göre nüfusun yüzde 20’lik gruplara bölündüğü tabloda en düşük gelirli yüzde 20’nin payı değişmiyor.
➔Ama en düşük gelirli grubu izleyen 2., 3. ve 4. gelir gurupları, payını 5. gelir grubuna veya en zengin yüzde 20’ye kaptırmış durumda.
➔Kaybeden ortadaki yüzde 60’lık büyük kesim olmuş, yani toplumun ortadireği erişim gitmiş.
➔Bu nedenle belki meydanlarda soğan-patates, et-süt-peynir tartışması gündemdeyken, kutuplaştırma had safhaya çıkarıldı.
GAYRİMENKULE VE DÖVİZE YÖNELME
➔Yine bu seçime Türkiye tarihinin gördüğü en derin negatif faizlerle giriyoruz. TL kredi ve borç alan şimdiye kadar yaşadı, borç veren veya mevduat yapanlar yandı. Daha çok servet ve transferinin olduğu alan da burada.
➔Paranın TL’den kaçıp sığındığı alanların başında ise gayrimenkul geliyor. Konut fiyatları yüzde 141.5 artışla tavanda. Dünyanın en yüksek reel ve dolar bazındaki konut fiyat artışları Türkiye’de gerçekleşiyor.
➔Konut dışı gayrimenkul satışları tüm zamanların rekor düzeyine çıktı. Arsa, arazi satışları patlamış gidiyor. Bu alanda izlenemediği için fiyatların ne kadar arttığını bilmiyoruz.
➔TL’den kaçarken sığınılacak limanlardan biri döviz. İlk kez bir seçim öncesinde dövize bu boyutta bir yönelme oluyor.
➔Gerçi döviz mevduat hesapları büyümüyor çünkü baskılama var. Ama teşvik edilen Kur Korumalı Mevduat (KKM) her hafta yeni rekorlar kırıyor ve 110 milyar dolara gelerek toplam mevduatın dörtte birine yaklaşıyor.
➔Döviz talebine sadece döviz tevdiat hesapları diye bakmamak gerekiyor. Mesela nisan ayında KKM 23 milyon dolarlık bir artış gösterdi.
ALTIN TALEBİNDE TÜRKİYE İLK SIRADA
➔Yine bu seçimlerde ilk kez altına bu kadar büyük bir yönelme oldu. Özellikle yeni yıldan itibaren altın alımlarının hızla artması hem piyasada kısmen darlık yarattı hem çifte fiyatın oluşmasına yol açtı.
➔Gram altında görünen fiyatla gerçekleşen fiyat arasında yaklaşık 100 TL oluyor ve bu durum ilk kez gerçekleşiyor.
➔Yükselen talebe yanıt vermek için, bitişikteki tablodan görüleceği gibi Türkiye’nin altın ithalatı 2023’te rekor düzeye çıktı. 4 ayda 13 milyar dolara varan altın ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 285 arttı.
➔Uzun dönem ortalamalarına göre Türkiye zaten bir yılda 13.5 milyar dolarlık altın ithal etmişti. Bir yıllık ithalatı 2023’te 4 ayda yaptık.
➔Yetmedi TCMB kendi rezervlerinden 100 tonun üzerinde altını mart ve nisan aylarında sattı. 100 ton altın, Türkiye’nin yıllık altın ihtiyacının yaklaşık üçte biri, yerli üretimin de 2.5 katı kadar.
➔Merkez Bankası yurtiçine altın satarken, dövize ekstra talep yaratmasın diye satışlarını dolardan TL’ye çevirdi.
➔Böylece Merkez Bankası hem dolar üzerindeki baskıyı hafifletti hem de altın ithalatının toplam ithalatı şişirmesini ve cari açığın hızla büyütmesini önledi.
➔Ancak son 1.5 ayda da TCMB’nin rezervi altın satışlarının etkisiyle 12.5 milyar dolar azaldı.
➔Martta altın satmasına karşılık ocak ve şubat aylarındaki yüklü alımları TCMB’yi yılın ilk çeyreğinde dünya merkez bankaları arasında altına talebi yönünden üçüncü sıraya yerleştirdi.
➔Merkez Bankası yanında yurtiçi yerleşiklerin talep artışı ile yılın ilk çeyreğinde Türkiye dünyada en çok altın yatırımı yapan ülke haline geldi. Dünya Altın Konseyi’nin verilerine göre bitişikteki yer alan grafikten görülebileceği gibi, Türkiye’nin ardından Çin geliyor.
2023 SEÇİMLERİNİN GEÇMİŞTEN FARKI
➔TL’den kaçarak dövize, altına ve gayrimenkule, hatta mala güçlü yönelmede elbette yüksek enflasyondan ve sıçrayacak kur artışından koruma güdüsü etkili.
➔Ama aynı zamanda seçimin getirebileceği büyük değişiklikten, seçim sonrası izlenecek politikalardan ve belirsizliklerden duyulan endişe ve korku da etkili.
➔Bir korku daha var ki, o da kambiyo kısıtlamalarına gidilebileceği, mülkiyetine el konulabileceği, kötü gelişmelerin gündeme geleceği korkusu. Tehlikeli ama şimdiki haliyle dar bir çevrede söz konusu.
➔Yine seçim sonrasına yönelik korku ve belirsizlikten dolayıdır ki, borsa dahil piyasalarda seçim öncesi alımları görmüyoruz.
➔2023 seçimleri pek çok yönden şaşırtıcı ve pek çok ilki barındırıyor. Geçmiş seçimlerden de ciddi anlamda ayrışıyor.
