Borsada yabancı yatırımcılar 2018 yılına kadar dolaşımdaki hisse senetlerinin yaklaşık üçte ikisine sahiptiler. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sonrasında sermaye hareketleri fiilen zorlaştırıldı.
➔Ülke reytinginin spekülatif kategoriye düşmesi ve derin negatif faiz uygulaması buna eklenince yabancılar hem devlet iç borçlanma senetlerinden hem hisse senetlerinden son 5 yıldır net bazda çıkıyor.
➔Yabancı yatırımcıların 2019 sonunda Türk hisse senedi piyasasındaki yüzde 65 olan payı sürekli azalmayla Mart 2023’te yüzde 28.5’e indi.
➔Buna karşılık yabancıların işlem hacmindeki payı arttı. Toplam işlemlerin 2012 yılında yüzde 16 ve 2020 yılında yüzde 22’sini yapan yabancılar 2022 yılında yüzde 30’unu yapar hale geldi. Sahip oldukları hisse senedi payına paralel bir işlem hacmi gerçekleştirildiler.
➔Yerliler de sahip oldukları yüzde 70 oranındaki hisse senetlerine paralel işlem hacminin yüzde 70’ini yaptılar. Bu kesimin işlem hacmindeki payı önceki yıllarda daha yüksekti.
YERLİLERİN YATIRIM VADESİ 27 GÜN
➔Bitişikte MKK verilerinden hazırlanan TÜYİD’in tablosundan görülebileceği gibi, 2022 yılında yerlilerin borsadaki ortalama vadesi 27 günle sınırlı kaldı ve önceki yıla göre herhangi bir değişme yok.
➔Ancak uzun vadeli ortalamasına göre yerleşiklerin yatırım vadesinde az da olsa düşüş var. BİST-Tüm Endeksi’nde yerlilerin son 11 yıldaki ortalama yatırım vadesi 34 gün. 2022 ise ortalamanın 7 gün altında kalıyor.
➔Yine tabloda yer alan 11 yıllık dönemde yurtiçi yerleşikler borsaya en uzun vadede yatırımı 46 gün ile 2012’de yaptı.
➔1.5 aya uzayan yatırım vadesinin sırrı ise o dönemin ekonomisinde ve ülke kredi notunun yatırım yapılabilir düzeye doğru çıkmasında yatıyor.
➔Yatırım vadelerine endeksler bazında bakıldığında ise en kısa vadeli yatırım teknoloji hisselerine, en uzun vadeli yatırım ticaret hisselerine yapılıyor. Borsada teknoloji sektörünün oldukça cılız kalması reel durumu yansıtıyor olabilir.
➔Büyüklerin yer aldığı BİST30’da vadenin 20 güne inmesi ise yurtiçi yerleşiklerin büyük hisse senetlerine uzak durduğuna işaret ediyor.
➔Buna karşılık sanayi hisselerine 31 gün vadeyle yatırım yapılması ve ortalamanın üzerine çıkılması, yerlilerin net bir tercihini gösteriyor.
➔Kısaca denilebilir ki, orta ve uzun vadeli yatırımcı çok az. Genelde yatırımcılar borsada oynuyor, günlük al-sat yapıyor ve kısa vadeli davranıyor.
YABANCININ VADESİ 29 GÜN
➔MKK verileri ortaya koyuyor ki, yabancıların ortalama yatırım vadesi üçte bir düzeyinde daha kısaldı. 16 gün azalmayla 2021’de 45 günden 2022’de 29 güne inen vade ilk kez bir ayın altına düştü.
➔Yabancıların vadesindeki kısalma yeni değil. 2017’den bu yana devam ediyor. 2018’de tarihinde ilk kez 200 günün altına indi ve 133 gün oldu.
➔Tabloda yer alan rakamlarla borsanın genelinde son 5 yılın ortalama yabancı yatırım vadesi 84 gün olurken, 2012-2017 arasındaki 6 yılda ise vade 276 gündü.
➔276 günden 5 yılda 29 güne düşmek 10’da bire inmek demek. Bunun adı yatırım da değil artık. Borsaya yeni gelen milyonlarca yurtiçi yerleşiklerin vadesi yabancılardan sadece 2 gün daha kısa ve 27 gün.
YERLİYE BENZEYEN YABANCILAR GELDİ
➔Halbuki sermaye piyasası orta ve uzun vadeli olması gereken bir pazar. Yurtiçi yerleşiklerin bir ayı bile bulmayan bir vadeyle bu piyasaya gelmesi bizim borsanın en önemli aksaklıklarından biri.
➔Geçmişte yabancı yatırımcıların varlığı ve etkinliği bu aksaklığı bir ölçüde dengeliyordu. Yabancılar kurumsal ve uzun vadeli yatırımcıydılar.
➔Bu işin acemisi sayılan yerlilerin normalde yabancılara doğru yaklaşması ve vadeyi uzatması gerekirken, tersi oldu, yabancılar yerlilere benzedi.
➔Onlar da günlük al-satcı olup çıktılar. Uzun vadeli, kurumsal, temel analize göre hareket eden yabancılar gitti, pür spekülatif, vur-kaçcı ve kısa vadeli yabancılar geldi.
➔Durum ne yazık ki bu. Sonunda uzun vadeli kaliteli yabancıları kendimize benzetemedik ama hem davranışlarla hem de ekonomik nedenler dışladık. Yerlerine de kendimize benzeyenler geldi.
➔Şimdi birbirine benzer iki taraf olarak baş başa kaldık, kamuyu da işin içine destekçi olarak soktuk, daha mı iyi oldu?
