Hafta başında üç günü Batı Afrika ülkesi Fildişi Sahili'nin fiili başkenti Abidjan'da geçirdim.
Ülke, 1230-1670 yılları arası 440 yıl boyunca Müslüman Mali İmparatorluğu, ardından gelen karışıklık döneminden sonra 1710-1895 arasında 185 yıl yine Müslüman Kong Krallığı gibi güçlü bir tarihe sahip.
Özellikle Mali İmparatorluğu, altın ve tuzdan gelen zenginliği ile tarihi kayıtlarda öne çıkıyor. İmparator Musa Keita, halen dünyanın en zengin insanı olarak 'en'ler listesinin başında anılıyor. Döneminde zenginliğinin 400 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Tarihçilere göre, 1324 yılında hacca giderken yoksullara dağıtmak üzere yanına 80 deve yükü altın almış ve Mısır'da dağıttığı altın nedeniyle enflasyona neden olmuş, altının değeri öyle düşmüş ki, bir daha o düzeye çıkamamış. (Wikipedia)
***Şöyle düşünün:
Orta Asya'da Çağatay Hanlığı'nın, İran'da İlhanlı Hanlığı'nın, Hindistan'da Delhi Sultanlığı'nın, Ortadoğu-Arabistan-Mısır bölgesinde Memlük Sultanlığı'nın, Anadolu'da Selçuklu ve Osmanlı devletlerinin, Kuzey Afrika ve İberya'da (İspanya) Endülüs devletinin medeniyetler kurduğu yıllarda, Afrika'da da güçlü yerel Müslüman devletler vardı.
***Avrupalılar, Kong döneminin sonlarında Batı Afrika kıyılarına önce ticaretle geldiler, ardından kolonileştiler.
Fransa'nın ülkeye Fildişi Sahili adını verdiği ilk belgenin tarihi 1839;
'Sömürge' ilan ettiği tarih ise 1893...
Bölge halkı 60 yıla yakın yer yer direniş sergilese de bunlar Fransızlar tarafından kanlı saldırılarla bastırıldı.
Ülke ancak 7 Ağustos 1960'ta Fransa'dan bağımsızlığını kazandı.
Ancak finans sistemi halen Fransa'ya bağımlı, Abidjan Havalimanı'nın yanında devasa bir Fransız askeri üssü bulunuyor.
Ülkenin resmi dili Fransızca, ancak sokakta Dioula dili konuşuluyor. Ayrıca yerel olarak 60'ın üzerinde dil konuşuluyor.
Müslümanların oranı resmi olarak yüzde 40 civarında, ancak Müslüman toplum liderlerine göre yüzde 60'larda.
***Ülkenin resmi başkenti ilk devlet başkanı olan Felix Houphouet-Boigny'in doğum yeri olan Yamoussoukro, fiili başkenti ise Abidjan.
Nüfusu IBF tahminlerine göre 29 milyon. Ortalama yaş ise sadece 20...
Fildişi Sahili bugün altın üretiminde üst sıralarda değil. Ama 'kahverengi altın' denilen kakao üretiminde dünyanın en büyük üreticisi. Kahve, hindistancevizi ve kaju fıstığı ile tropikal meyve üretimi de dünya sıralamasında en üst sıralarda.
***Ancak ülkenin tarihindeki zenginliği bugün görmek olası değil...
Üstelik, halkın çoğunluğu olan zenginlikten de yararlanamıyor.
Caddeler, sokaklar, her köşe başı derme çatma satıcı tezgahlarıyla dolu. Kadın, erkek, çocuk seyyar satıcılar da trafikte duran araçların arasında bir şeyler satma çabasında.
Şehrin zengin bölgelerinde üç beş eli yüzü düzgün apartman, birkaç iş merkezi olsa da, geri kalanı derme çatma dört duvar evlerin olduğu toprak zeminli mahallelerden oluşuyor.
***Bu yüzden futbol 'yoksulluktan yırtma' yolu olarak çok revaçta.
Türkiye'de bir dönem Galatasaray'da oynayan Abdul Kader Keita ve Didier Drogba, ülkenin en ünlü futbolcuları arasında.
Fildişi Sahili, geçen ay yapılan 2024 Afrika Uluslar Kupası'nı Nijerya'yı 2-1 yenerek 3. kez kazandı.
Caddelerde hâlâ kupa afişleri duruyordu.
***Yanlış hatırlamıyorsam 2014'te Abidjan'ı ziyaret etmiştim.
Çok bir değişiklik gözlemlemedim.
Ancak bu kez gördüğüm altyapı ve yol inşaatları, ülkede yeni bir yatırım döneminin başladığını gösteriyor.
2017'de seçilen Devlet Başkanı Alassane Quattara, ABD'de teknoloji doktorası yapmış bir isim olarak derin yoksulluğu aşmaya çalışıyor.
Tarihi geçmişi ve bugünkü halini düşününce hayıflanmamak elde değil.
Zenginliğini, kültürünü ve inancını medeniyete dönüştürmek; bu medeniyetini koruyabilecek bir güvenlik gücü geliştirmek; bu gücü sürdürebilecek istikrarlı bir yönetim biçimi oluşturabilmek toplumların ve ülkelerin bekası için çok kritik öneme sahip.
Devletleri büyük yapan şey 'sorun çözme kabiliyeti'dir.
Bu kabiliyet zafiyete uğradığında zenginlik veya askeri güç, önce iç savaşlarla kaybediliyor, ardından işgale ve sömürge olmaya açık hale getiriyor ülkeleri...
Sömürgeden kurtulmak da tek başına yetmiyor; yönetim becerisini ve askeri-ekonomik gücü yeniden kazanma süreçleri bu kez sömürülen ülkenin maruz kaldığı yoksulluk, darbeler ve iç savaşlar yüzünden güçlükle ilerliyor.
Bugün Afrika'nın hemen her ülkesinde yaşanan kısırdöngü bu.
Ve bu döngünün kırılmasında Türkiye çok önemli bir aktör olarak görülüyor.
***Türkiye, Fildişi Sahili ile diplomatik ilişkileri 1964'te kurmuş, Abidjan Büyükelçiliği ancak 2009'da açılabilmiş. Fildişi Sahili'nin Ankara Büyükelçiliği de Şubat 2013'te açılmış.
Fildişi Sahili, son 15 yılda Çin ve Türkiye ile ilişkileri geliştirmiş.
Türkiye'den özellikle demir çelik, çimento, inşaat ve enerji şirketlerinin büyük yatırımları var.
Tarım ürünleri ticareti de yoğun.
Hatta, yumuşak içimli kahvesi ve yüksek kakao oranıyla ünlü çikolatası da Türkiye'de satılıyor.
Halkın da Türkiye'ye yakınlığı dikkat çekici.
Çat pat da olsa Fransızca biliyorsanız, güvenle seyahat edebileceğiniz bir ülke.
Tabii Türkiye elçiliği ile temasta olmak şartıyla...
Esasen bu şart Avrupa için de geçerli.
AFRİKALI GENÇLER, KURTULMUŞ'UN MESAJINI ALDI
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş'un Abidjan ziyaretinin nedeni İslam İşbirliği Parlamenter Asamblesi zirvesiydi.
Zirve sonrası TİKA'nın himaye ettiği yetimhaneyi, ülkenin kurucu devlet başkanının adını taşıyan üniversiteyi ve Maarif Okulu'nu ziyaret etti.
Yetimhanedeki çocuklara TİKA'nın sağladığı imkanlar bizim için Türkiye ile gurur duyma vesilesi oldu.
Yetimhane binasını TİKA yenilemiş, donatmış, çocuklar için gerekli malzemeleri sağlamış.
Çocukların gözlerindeki pırıltı, umarım ülkenin geleceğini de parlatacak.
Kurtulmuş, burada yaptığı konuşmada, İsrail'in şehit ettiği, yetim bıraktığı çocuklara özellikle dikkati çekti; "Çocukların öldürülmediği, yetim bırakılmadığı, hakkaniyetin, adaletin, insafın ve vicdanın hakim olduğu bir dünyayı kurmak inşallah hepimize nasip olur" dedi.
Üniversitede ise gençlere, 'geçmişin ihyası, geleceğin inşası' mesajını verdi.
Kurtulmuş'un şu sözlerinin gençler tarafından alkışlarla karşılanması önemliydi: "Afrika'nın Müslüman halkları, gençleri olarak, asırlar boyunca süren emperyalizmin ve kolonyalizmin izlerini, tortularını toplumumuzdan atmalıyız. Kriz dönemleri, aslında söyleyecek sözü olanlar için büyük bir fırsattır. Artık insanlığın hayrına olan sözü söyleme sırası Müslüman dünyasına gelmiştir."
İstanbul Üniversitesi'nde "Fildişi Sahili'nde Sömürgecilik Süreci" başlıklı doktora tezi hazırlayan (2021) Kamagate Soualiho'nun aktardığı bir Afrika sözü, bu anlamda tarihin dönüşünü işaret ediyor denilebilir: "Bu beyaz Avrupalı adama dikkat edin, çünkü o diğerleri (Osmanlı Arap Müslüman tüccarlar) gibi değil."
***Son durağımız olan Maarif Vakfı Okulu da göğsümüzü kabarttı.
FETÖ okullarını Türkiye'nin talebi üzerine kapatan Fildişi Sahili hükümeti, Maarif okulu için kolaylık sağladı ve yeni bir eğitim kampüsü yapıldı.
Kurtulmuş da burada yaptığı konuşmada, "Dünyanın dört bir yanında, medeniyetimizi ve ortak manevi mirasımızı insan odaklı, nitelikli eğitim anlayışıyla yaşatan eğitim kurumlarımızla iftihar ediyoruz" diyerek, Maarif'e teşekkür etti.
Okulda çocuklara akademik eğitimin yanı sıra girişimcilik ve yetenek eğitimleri de veriliyor.
Maarif okulu, Amerikan ve Fransız kolejleriyle birlikte anılıyor ve ülkenin geleceğini şekillendirecek nesilleri yetiştiriyor.
