F-35’lerin üreticisi ABD’li Lockheed Martin, ilk iki uçağı geçen yıl teslim etti. Bu uçaklar ABD’de Türk pilotların eğitiminde kullanılıyordu.

Planlamaya göre bu yıl da 2 uçak teslim edilecek ve 4 uçak Malatya’daki üsse getirilecek.

Pentagon'un 'ertelediği' teslimat, bu uçakların Malatya'da konuşlandırılması ve eğitim uçuşları için gereken ekipmanları kapsıyor.

Ancak bu adım, 'uçakların tesliminde sorun olmayacak' anlamına gelmiyor.

***

Türkiye, ABD, İngiltere, İtalya, Hollanda, Kanada, Avustralya, Danimarka ve Norveç’le birlikte F-35 projesinin ilk 9 ortağından biri.

Başlangıçta ‘yok’ denilen İsrail, Japonya ve Kore ile birlikte projeye katıldı.

İlk uçakları alanlardan biri de İsrail oldu.

***

Türkiye’nin ortaklıktan çıkarılması için diğer üyelerin ‘oybirliği’ ile karar alması gerekiyor.

Bu kolay değil.

Ancak, ortaklık anlaşmasında ‘uçakların teslim edilmemesi halinde’ herhangi bir ‘mahkeme’de yetkili kılınmamış.

Yani, Türkiye parasını ödediği halde ABD uçakları teslim etmezse, gidilecek bir mahkeme yok.

Sadece 60 yıllık bir ‘emsal’ var.

ABD, 2. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’nin parasını ödediği uçakları da teslim etmedi; “ABD hava sahasında uçuramazsınız" dedi.

İngiltere, uçakları TIR’lara yükleyip Kanada’ya taşıdı, oradan uçurdu.

***

F-35’lerin önemli parçalarını 8 Türk şirketi üretiyor.

Türkiye ve Türk şirketleri projeden çıkarılmaya kalkılırsa, yeni tedarikçiler bulunacak, proje gecikecek, maliyet artacak. Senato, daha önce yaşanan 8 yıllık gecikme ve uçak başına maliyetin 102 milyon doları aşmasına sert tepki gösterdi. Maliyet güçlükle 90 milyona kadar düşürüldü.

ABD Senatosu, bunu yeniden değerlendirecek.

Ancak, şunu eklemeliyim;

Türkiye’nin ürettiği uçak parçalarını yapmaya İsrail şirketleri talip.

Pentagon’un bu kararının arkasında da, “S-400 radarları F-35’lerin düşük görünürlülük sırlarını çözer” kaygısından çok ABD’deki İsrail lobisinin etkisi var. Amaç siyasi olarak baskı altına almak.

O yüzden çözümü de kolay görünmüyor.

Her ne kadar zor gözüküyor olsa da Türk ve ABD'li yetkililer arasında, 'arka kapı diplomasisi' yürütülmeye devam ediyor.