Ulusal düzeyde demokrasinin yerleşmesi ve gelişmesinde mahalli idareler oldukça önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Ortaya çıkış amaçlarının başında yerel hizmetlerin bireye en yakın birimler tarafından yerine getirilmesi olan mahalli idareler, aynı zamanda sağladıkları katılım ve müzakere imkânları dolayısıyla demokrasinin yerelden ulusala uzanmasını sağlayan köprü işlevi de üstlenmektedir. Bu noktada mahalli idarelerin sağladıkları imkânların sahip olduğu (yönetsel) mekanizmalarla ilgili olduğu not edilmelidir.

Mahalli idarelerin demokrasiye yaptıkları ikinci katkı ise demokrasinin sürdürülebilirliği ile ilgilidir. Yerelin güçlendirilmesi esasından hareket eden bu anlayışa göre ulusal düzeyde demokrasinin sürdürülebilir kılınması için önce yerel düzeydeki sürdürülebilirliğin sağlanması gerekmektedir. Bu yaklaşım demokrasinin çevresel unsurlarına odaklanmaktadır. Başka bir ifadeyle demokrasinin olmazsa olmazı katılım ve müzakereyi ön plana çıkarmaktadır. Dolayısıyla bu yaklaşım demokratik katılımı ve müzakereyi reddetmek bir yana kalitesinin artırılması için çevresel unsurları dikkate alan bir perspektif sunmaktadır.

Mahalli idareler, katılımcı demokrasinin mikro ölçekli mekanları olarak yerel demokrasi ile mahalli idare ilişkisinin ana hattını meydana getirmektedir. Kamusal katılım ise bu hattın sınır çizgisini belirlemektedir. Kamusal katılımı vatandaşların karşılaştıkları sorunları müzakere yoluyla çözüm üretebilmesi olarak tanımladığımızda bireyin yaşadığı yerde bu imkâna sahip olabilmesi daha da anlamlı bir hal almaktadır.

Mahalli idarelerin katılım ve müzakereye dair sahip olduğu bu teorik çerçeve kuşkusuz ki pratik bir karşılığa da sahiptir. Söz konusu karşılık, mahalli idare organlarının organizasyon, yapı ve işleyiş açısından demokratik bir süreci nasıl anlamlı hale getirdiğini kavramayı gerektirmektedir. Bu durumu sadece prosedürlerin kendisine odaklanan bir bakışla ele almamak gerekir. Çünkü coğrafi olarak vatandaşın bulunduğu yerdeki birimlere katılması ulusal düzeyde yönetime katılmaktan daha kolay gerçekleşmektedir. Bu sayede demokratik hayatta bir canlılık sağlanacak, bunun doğrudan bir sonucu ise temel hak ve özgürlüklerin gelişmesi olacaktır.

Mahalli idarelerin ülkemizde coğrafi olarak en etkin biçimini belediyeler meydana getirmektedir. 2023 yılının Aralık ayı verilerine göre Türkiye nüfusunun 80 Milyon 637 Bin 800'ünün belediye sınırları içinde yaşamaktadır. Toplam Türkiye nüfusu düşünüldüğünde nüfusun yüzde 94.45'ünün belediye sınırları içinde yer aldığı görülmektedir.

Belediye İdaresi

Gerek normal belediyeler gerekse büyükşehir belediyeleri olsun, görev ve sorumluluklarını sahip oldukları organları eliyle yerine getirmektedir. Bu organlar karar alma, kararları yerine getirme, denetleme gibi belediye hizmetlerinin yerine getirilmesi sırasındaki asli fonksiyonlarının hayata geçmesini sağlamaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu'na tabi belediyelerde bu organlar Belediye Başkanı, Belediye Meclisi ve Belediye Encümenidir. Bunlardan belediye meclisi, belediyenin (genel) karar organıyken belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye encümeni ise bir diğer karar organı olarak öne çıkmaktadır.

5216 Sayılı Kanun'a tabi olan büyükşehir belediyelerinde de benzer bir yapılanma söz konusu olmakla birlikte burada organlar büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye encümeni adını almaktadır.

Belediye Meclisi Hangi Görevleri Yerine Getirir?

Belediyenin genel karar organı olarak meclis, hem 5393 sayılı Kanun ile hem de 5216 Sayılı Kanun ile oldukça geniş görev ve yetkileri yerine getirmektedir.