Geçen haftanın en müjdeli haberi ABD’den geldi: Yeni 100 dolarlar tedavüle girdi! Bütün dünya ABD’nin bu en yeni, en şahane, en güvenli parasına methiyeler düzmeye başlamışken işi bilenler uzaklardan bir ülkeye işaret etti. Bu yepyeni 100 dolar, Kazakistan paralarının yanına bile yaklaşamazdı.

Fırsattan istifade size ilginç para hikâyelerini ve tabii Kazak paralarını anlatacağım.
Dünyanın dört bir köşesinde belgeseller çekerken bizi en çok zorlayan şeylerden biri ülkelerin para birimleri ve farklı kurlar olur. Seyahatimizin ilk saatleri her zaman para bozdurma çabalarıyla başlar. Düşünsenize; ilk kez gittiğiniz bir ülke, adını ilk kez duyduğunuz para birimi ve onu kazıklanmadan alma çabası.... Özellikle Orta Avrupa’da para bozdurma sırasında turist kazıklama çok görülen vakadır. Bunun önderi ise uzak ara Çekler ve özellikle Praglılar. Prag’da para bozdururken kazıklanmamış çok az kişi vardır. Bu nedenle Prag’dan ve Çek para birimi Koruna’dan hazzetmem.

Bosna-Hersek’in para birim KM yani ‘’Konvertibilna Mark’’, euro sonrası tarihe karışan Alman para birimi Mark’tan miras kalan bir para birimi. Bosna Savaşı sırasında kullandıkları Alman Markı’nı ülkeyi kurduklarında da para birimi olarak seçtiler. Ancak Almanlar marktan vazgeçince kendi marklarını yani KM’yi kullanmaya başladılar.

Para dediğimiz anda aklıma gelen ilk ülke ne ABD ne de Kazakistan olur. Favorim Özbekistan. Özbek para birimi Som’u rakipsiz kılan ne değeri ne de banknotun güzelliği. 1 TL’nin yaklaşık 1000 Som ettiği ülkede en yüksek banknot da 1000 Som. Yani 1000 TL bozdurduğunuz zaman tam bin tane bin Somunuz oluyor, destelerce para… Semerkant, Buhara, Hiva gibi İpek Yolu’nun en güzel şehirlerini barındıran bu ülkede biraz alışveriş yapayım dediğiniz anda her tarafınız para ile dolu dolaşmak zorundasınız. Herkes deste deste para harcadığı için bunların arasında bulunan, nerdeyse yarısı yırtık hatta yok olan paralar da alışverişte geçiyor. Yolunuz Özbekistan’a düşerse deste deste para ile fotoğraf çekmeden sakın dönmeyin!

İnce, dayanıklı ve şık
Özbekistan’ın komşusu Kazakistan’da ise durumlar oldukça farklı. Kazak parası Tenge ilk elime geçtiğinde “Hayatımda gördüğüm en güzel paralar’’ demiştim. İncecik olmasına rağmen çok dayanıklı ve oldukça da şık! Bu konuda bir kitap yazan KATİAD (Kazak Türk İşadamları Derneği) Genel Sekreteri Ömer Yalçınkaya’dan bir para uzmanı olarak yeni ABD Dolar’ını Kazak Tengesi ile karşılaştırmasını istedik: 

“Doların teknolojik düzeyi ve içerdiği güvenlik unsurlarının yetersizliği bilinir. Yeni 100 dolar için beklentiler yüksekti. Ancak gördük ki ABD teknolojik yenilikleri yeterince takip etmiyor. Hakkında kitap yazdığım Kazakistan’ın banknotları, iki yıldır üst üste IBNS (International Bank Note Society) tarafından dünyada yılın parası seçiliyor. Bu henüz başka bir ülkeye nasip olmayan bir başarı. Kazakistan Merkez Bankası bu banknotları İngiliz De La Rue firması ile işbirliği halinde fakat başka teknolojik firmaların en ileri düzeyde güvenlik unsurlarını da uygulayarak basıyor. Bugün Kazakistan’da kırka yakın ülkenin kâğıt paraları basılmakta. Almatı’daki banknot matbaası kurulalı henüz sadece on dokuz yıl oldu. Bu başarıya Kazak dostlarımız, dünyadaki en son teknolojileri takip edip., kendi araştırma ve geliştirmelerini de yaparak ulaştı.”