Günlük hayatta ‘histerik’, bir küfür, bir hakaret sözü olarak kullanılıyor uzun zamandır. “Ne kadar histeriksin!” lafını özellikle kadınlar duymak zorunda kalıyor sık sık. Oysa erkeklerin de histerik kişilik yapısında olabileceğini biliyoruz artık. Ayrıca sağlıklı bir kişiliğin de histerik özellikleri vardır ve bu özellikler hayatı daha renkli ve duygu dolu hale getirir. Her insan arada sırada, bilincine varmadan histerik özellikler gösterir.
Histeri bir hastalık olarak Eski Mısır ve Antik Yunan’da da bilinirdi. Rahmin bedenin içinde başı boş dolaştığı ve bunun histerik semptomların ortaya çıkmasına neden olduğu düşünülürdü. Böyle düşünülmesinin nedeni, çoğunlukla yalnız yaşayan ve/ya da dul kadınların bu belirtileri göstermeleriydi.
Ortaçağda ise histerik kadınların şeytan tarafından ele geçirildiğine ve cadı olduklarına inanıldığı için yakılırlardı. 19. yüzyılda bir ruh hastalığı olduğu düşünüldü. İlk olarak Sigmund Freud, Joseph Breuer’le birlikte, histerik semptomların doğru tanımını yaptı. Histeriyi içsel çatışmaların bilinçdışı ve nörotik tezahürü olarak tarif etti. Bilinçaltının keşfi ve psikanalizin gelişimi bize histerinin gerçek anlamını kavramamızın kapısını açtı.
Histerik terimi neredeyse bir küfre dönüştüğü için bilim dünyası ‘histrionik’ terimini önerdi ve kullanmaya başladı. ‘Histrio’ Eski Roma’da acayip şakalar yapan komedyene verilen isimdi. Bu değişikliğin, histerik özellikleri olan kişilere duyulan önyargıyı pek de azalttığı söylenemez. Bu yüzden ben histerik terimini kullanmayı tercih ediyorum.
Histerik kişinin dramatik ve teatral davranışları vardır, olaylara abartılı tepkiler gösterir, aşırı korku ya da öfke ve bazen de aşırı sevinç. Kendine odaklı olduğundan ve kendi ihtiyaçlarının doyurulması onun için öncelik teşkil ettiğinden oldukça egoisttir. Çocuksu davranışlarla kendisini başkalarına bağımlı kılar, onları kendi ihtiyaçlarına odaklanmaya zorlar, bu arada bağımsız kalma isteğinden de vazgeçmez. Duygusal olarak dengesizdir, yüzeysel duygular gösterir. Ayrıca duygusal dalgalanmalar sık görülür. Kaprislidir. Başkaları tarafından beğenilmek ve istenmek için cinsel olarak ayartıcı, flörtöz bir davranış sergiler. Bu arada kendisi de kolayca ayartılır.Yalnızca kendi mutluluğuyla ilgilidir. Empati duygusu gelişmediği halde, sempati ve acıma hissi varmış gibi yapar.
Reddedilmekten korkmak ve onaylanma arzusu en başat özelliğidir histerik bireyin. Devamlı ilgi odağı olmak ister. İlginin başka birine yönelmesine aşırı tepki gösterir. Dikkat ve ilgiyi üzerine çekmek için sık sık diğerleriyle rekabete girer. Yeteri kadar önemli olamamaktan o kadar endişe eder ki, küçük oyun ve mizansenler düşünür durmadan. Meseleleri işine geldiği gibi yorumlar. Mükemmelliyetçidir, dış görünüşü çok önemlidir. Kendi bedeniyle ilgili algısı oldukça bozuktur ve kendini beğenmez.
Histerik erkeği histerik kadından ayıran tipik bir özellik yoktur aslında. Histerik erkek de renkli ve abartılı bir canlılık içindedir. Yakın zamana kadar bir erkeğin histerik özellikleri olabileceğine inanılmazdı. Eski zamanlarda rahmin bedenin içinde başıboş dolaşmasının histeriye neden olduğuna inanıldığı için, bir erkeğin histerik olması da mümkün değil diye düşünülürdü. Uzun süre çok az erkeğe ‘histerik kişilik bozukluğu’ tanısı konmuştur. Bunun bir nedeni de eskiden doktorların çoğunun erkek olmasıydı kanımca. Bir erkeğe histerik demek, ona erkek olmadığını söylemek gibi bir şeydi.
Cinsiyetler arası savaşta damgalayıcı ve aşağılayıcı bir etiket olarak kullanıldı histerik terimi hep. Aslında histerik semptomlar reddedilme ve baskılamaya bir yanıt olarak ortaya çıkar. Bugün de histeri, erkeğin kendini tehdit altında hissettiğinde kadına atfettiği bir durumdur. Histerik bu anlamda öngörülemeyen, zayıf, şımarık, aptal ve nesnel olmayandır. Bu nedenle de sorumluluk verilemez ona.
Tabii ki erkekler de kendilerini zaman zaman baskılanmış hissederler ve bu nedenle sanıldığının aksine oldukça sık histerik belirtiler gösterirler.
Histerik erkeğin annesiyle olan bağı çok güçlüdür, ondan bir türlü kopamamıştır. Anne de oğlunun hayatına devamlı karışır ve müdahele eder. Babaysa oldukça baskındır ve oğlundan beklentileri çok yüksektir. Genellikle ikisi bir aradadır; şımartan ve yapışan anneyle, baskın ve talepkar baba. Histerik semptomları bu nedenle baskılanmaya dolaylı tepki olarak yorumlamak doğru olur. Kendini doğrudan savunma konusunda yetersiz hissettiği için histerik semptomların yardımına başvurur kişi.
Reddedilmek histerik erkek için de tahammül etmesi zor bir durumdur. Dış görünüşü çok önemlidir. Hoşa gitmek, herkesin hoşuna gitmek, herkes tarafından sevilmek ister. Sürekli başkalarının kendisi hakkında ne düşündüğünü merak eder. Kendinden beklentileri çok yüksektir. Mükemmeliyetçiliğin sonucu, kendinden emin olamamak ve yetersizlik duygusudur. Yeteri kadar yakışıklı, yeteri kadar akıllı, yeteri kadar başarılı değildir.
Histerik erkek her şeyi ister. Bu nedenle de karar vermekte zorluk çeker. Bir şeye karar verip onu seçmek, başka bir şeyden vazgeçmek demektir. Ya vazgeçtiği şey onun için daha iyiyse? Bu nedenle her zaman kaçış için arka kapı aralık olmalıdır. Her zaman başkalarının eşleri, sevgilileri daha iyidir. Karasızlık nedeniyle bazen birden çok kadınla aynı anda ilişki yürütür histerik erkek.
Memnuniyetsizlik sürekli hissettiği şeydir ve kolay kolay da geçmez. Kendinden şüphe etmek, tereddüt etmek, belli bir hedefe odaklanamamak, sürdürmekte zorlanmak ve sonuçlandıramamak nedeniyle sık sık başarısızlığa uğrar. Kendine olan güveni azdır ve her başarısızlıkta daha da azalır. Bu kısır döngü histerik bir depresyonun kapısını aralar.
Bedensel bir hastalık çıkacak diye de çok korkar histerik erkek. En sık görülen kalp hastalığı korkusudur.
Erkek, kadından farklı olarak bütün bu histeri semptomlarını daha iyi gizler. Bu nedenle de çoğunlukla teşhis edilmez. Erkeğin histerisi çoğunlukla başka bir tanının arkasına saklanır.
Yine de diyebiliriz ki, benzer çocukluk travmaları kadınlarda daha çok histerik, erkeklerde ise narsistik bir kişiliğin gelişmesine neden olur.
