Valeri Fedoroviç Zalujni komedyen olmak istiyordu, Ukrayna ordusunda general oldu, şimdi Genelkurmay Başkanı ve Kiev’de baş gösteren siyasi gerilimin baş aktörü. Ülkedeki politik iklime bakılırsa, Devlet Başkanı Zelenski’nin potansiyel siyasi rakibi haline gelmiş durumda Zalujni.

Anketlere göre bugün seçim olsa Zalujni’nin, Zelenski yerine başkan seçilmesi hiç ihtimal dışı değil. Halk arasındaki popülaritesi, verdiği güven duygusu o denli yüksek. Aslında normal şartlarda seçimin gelecek mart ayında yapılması gerekiyordu, ancak savaş ortamında sandık kurulması olası değil. Bir milyon asker cephede, altı milyon Ukraynalı ülke dışında ve ülkenin yüzde 17’si işgal altında.

Rusya işgali altında savaşın dış dünyadaki yüzü Zelenski, ama içerideki imajı giderek sarpa sarıyor. Ordu, Zelenski’nin cephede askerlerin canı pahasına mutlak zafer beklentisinden, komutanlarla sürekli temasta olup askeri kararlara karışmasından rahatsız. Politika sahnesinin söz sahibi figürlerinden “Zelenski otoriterleşme yolunda, demokrasiyi tehlikeye atıyor” eleştirileri geliyor ve Genelkurmay Başkanı Zalujni’nin arasında kümeleniyorlar.

Kışa girerken Rus güçlerine karşı taarruzda beklenen başarının gelmemesi ve Batılı müttefiklerin destek için savaşın ilk dönemlerinde olduğu kadar gönüllü davranmaması Zelenski aleyhindeki havayı kızıştırıyor. Rusya’nın Kiev’e, sivil hedeflere saldırıları giderek şiddetleniyor, kış aylarında elektrik santralleri gibi altyapı tesislerine saldırılar bekleniyor. Bu şartlar altında Ukrayna’yı ayakta tutacak birlik ruhu çözülmüş görünüyor, savaşın iki komutanı arasındaki tansiyon artık gizlenecek gibi değil.

Kiev Belediye Başkanı ve eski Dünya Boks Şampiyonu olarak ülkenin milli kahramanlarından Vitali Kliçko, Zalujni’yi destekleyen cephede; Spiegel’deki röportajda “Ukrayna otoriterlik yolunda ilerliyor. Bir an gelecek, her şeyin tek adamın ruh haline bağlı olduğu Rusya’dan farkımız kalmayacak” diyor. Kliçko.

Aslında Zelenski ile Kliçko arasındaki geçimsizlik öteden beri biliniyor. Fakat Kliçko’nun dediğine göre savaş başladığından bu yana görüşmek şöyle dursun, telefonda bile konuşmamışlar. Bu bakımdan, tek baş ağrısı Kliçko olsa problem değil. Zelenski çok yönlü baskı altında ve orduyla kavga halinde.

Eski Devlet Başkanı Petro Poroşenko da aynı cephede. Zelenski karşısında seçilme şansı olmadığı için Zalujni’den taraf olduğu söyleniyor. Yardım götürmek üzere sık sık askeri birlikleri ziyaret eden Poroşenko sıkı gözetim altında tutuluyor. Geçen haftalarda yurt dışına çıkışı resmi makamlarca engellendi. Poroşenko daha fazla askeri destek için baskı yapmak üzere tura çıkmak istediğini söylüyordu, ancak istihbarat servisine göre Rusya’yla yakın ilişkileri olan Macaristan Başbakanı Viktor Orban’la buluşacak ve böylece Moskova’ya propaganda malzemesi verilmiş olacaktı. Poroşenko iddiayı yalanladı.

Askerler de komutana desteği açıkça dile getiriyor; bir general TV programında “Devlet başkanlığı koltuğunda Zalujni’yi görmek isteriz, bir nevi Ukraynalı De Gaulle olmalı” diyor. Gerçi General Charles de Gaulle, İkinci Dünya Savaşı’ndan epey zaman sonra Fransa Cumhurbaşkanı seçilmişti. Anlaşılan Ukrayna’da askerler Zelenski’yi değiştirmekte daha aceleci davranıyor.

Ukrayna ordusundan uluslararası medyaya Zelenski aleyhinde şikayetler sızıyor. Mesela bir kaynak şunu söylüyor: “İki komutanımız var, biri askeri sahayı iyi biliyor, diğeri ise aynı Severodonetsk, Avdiyivka ve Bahmut’taki gibi ne kadar çok insan hayatına mal olursa olsun mutlak başarı bekliyor.”

Zelenski’nin beklentisi sır değil. Bir video konuşmasında Ukrayna’nın her gün yeni bir zafere ihtiyaç duyduğunu belirterek şunu söylüyordu: “Her gün en az bir kilometre, olmadı 500 metre ilerleme kaydetmemiz gerekiyor. Böylece bize destek için dünyayı motive etmiş, Rus terörünün işlemediği göstermiş oluruz.”

Zelenski’nin askeri kararlara fazlaca müdahil olması da şikayet konusu. Genelkurmayı atlayarak hemen her gün cephenin kilit noktalarındaki komutanlarla direkt temasta olması eleştiriliyor.

Ordu çıkışlı açıklama ve sızıntıların Zelenski’nin asabını bozması kaçınılmaz. Nitekim Zalujni’yi görevden almak istediği, fakat kamuoyu tepkisinden çekindiği için buna cesaret edemediği söylentileri yayılıyor.

Savaşın başkomutanı olarak Zelenski ile Genelkurmay Başkanı arasındaki tansiyon dış dünyaya da yansıyor. Zalujni, savaşın başından bu yana siyasete müdahale niteliğinde tek söz etmiş değil. Geçen ay The Economist’te yayınlanan yazısı hariç. Zalujni, Zelenski’nin bilgisi dışında yazıldığı çok belli o makalede savaşın çıkmaz sokağa girdiğini ve ancak yeni teknoloji ürünü araçlarla galip gelebileceklerini anlatıyordu.

Bu yazı üzerine The Sun’a konuşan Zelenski, komutanı ağır eleştirdi, “Bugün savaşırken aynı zamanda yarın politikaya atılmak veya seçime girmek kafanızdan geçiyorsa, bu büyük bir yanlıştır” dedi.

ZALUJNİ GENÇLERİN İKONU

Zelenski 2021’de silahlı kuvvetlerin başına getirmişti Zalujni’yi. Yeni komutan orduyu Sovyet döneminin yapısından çıkarıp modernize etmek üzere kolları sıvamışken Rusya’nın işgaliyle savaş patlak verdi. Zaten, 2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhakı sırasında müfreze komutanı olan Zalujni, bütün diğer komutanlar gibi o günlerden beri topyekûn savaşa hazırlanıyor ve bekliyordu.

Şimdi Rusya’yla savaşta “Demir General” veya “Putin’in kabusu” gibi lakaplarla anılan 50 yaşındaki Zalujni, özellikle gençler arasında ikon kıvamında bir kahraman. Telegram’daki hayran kanallarında yüz binlerce takipçisi var, profillerinde generalin eliyle kalp işareti yaptığı fotoğrafı, video oyunlarında onun adını kullanıyorlar. Geçen temmuzdaki doğum gününde generale sosyal medyadan kutlama yağıyor.

Halkın duygularına dokunan hareketler geliyor generalden; tabut başında ağlayan asker annesinin önünde diz çöktüğü fotoğraf binlerce kez paylaşılıyor. Bir bacağını kaybeden savaş gazisi askerin nikah töreninde göründüğü fotoğraf da öyle.

Şaka yollu efsanelerin kahramanı aynı zamanda; “Zalujni karanlık odaya girdiği zaman ışığı açmaz, karanlığı kapatır” tarzı Chuck Norris esprilerini hatırlatan aforizmalar savruluyor TikTok videolarında. Malum, “Chuck Norris kitap yazmaz, kelimeler korkudan sıraya dizilir… Karanlık ondan korkar, öcüler yapmadan önce dolapta Chuck Norris var mı diye kontrol eder…”

İkonik bir figür olarak Zalujni’nin ünü sınırları aşıyor; kendisiyle röportaj yapan TIME generali kapağına taşıyor, Zelenski ile birlikte geçen yılın en etkili 100 kişi listesine alıyor. Vogue’un Ukrayna edisyonunda Zalujni’yi “efsane komutan” yazıları çıkıyor.

Zalujni, aynı Zelenski gibi komedyen olmak istediğini de TIME’a verdiği mülakatta söylemişti. Aktörlük hayaline rağmen ailedeki askerlik geleneğine uyuyor. Ukrayna’nın kuzeyindeki Sovyet garnizonunda dünyaya gelen Zalujni, tam Sovyetler Birliği dağılırken ve Ukrayna’da krizin patlak verdiği 1990’da Odessa’daki askeri akademiye giriyor. Aşağı rütbede olduğu halde Zelenski tarafından genelkurmay başkanlığına atanmasına kadar uzanıyor yolu.

Zalujni, Rus hasımlarının kurumlarına saygı ve hayranlık beslemekte de kusur etmiyor. Yine TIME’daki mülakatta, kendisinden 17 yaş büyük Rusya Genelkurmay Başkanı General Valeri Gerasimov’un bütün yazılarını, çalışmalarını biriktirdiğini söylüyor, “Ben Sovyet askeri doktriniyle yetiştim ve hala savaş ilminin anavatanı Rusya’dır diye düşünürüm. Ne öğrendiysem Gerasimov’dan öğrendim, yazdığı her şeyi okudum. Çok akıllı adamdır” diyor.

Düşmanı tanımak da akıllı işi olsa gerek.