Merkezi yönetim bütçesi hazırlık sürecini başlatan Orta Vadeli Program (OVP), makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminlerini, bütçe dengesi ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren temel politika dokümanıdır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı'nca hazırlanan OVP (2024-2026), 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 16. maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak, 06/09/2023 tarihli 32301 mükerrer sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır.
Bugün sizlere; Orta Vadeli Program'ın 2024 ile 2026 dönemi bütçe gelir hedeflerini analiz etmeye çalışacağım.
2022 ve 2023 YILINDA EK BÜTÇE YAPMAK ZORUNDA KALANLAR, 2024 YILINDA DA AYNISINI YAPAR MI?
OVP'de yer alan Merkezi Yönetim Bütçesi projeksiyonuna aşağıda yer verilmiştir.
Yukarıdaki tablo ile birlikte OVP'nin kamu maliyesi göstergelerini şöyle özetleyebiliriz:
2023 yılında Merkezi Yönetim Bütçe Gideri/GSYH oranı %25.8 iken, 2024 yılında %26.9'a çıkıyor.
2023 yılında %16.8 olan vergi yükü 2024 yılında %18'e çıkıyor.
Bütçe açığı bir önceki OVP'de hedef %3.5 iken, 2023 ve 2024 için %6.4'e çıkıyor. (2023 yılı için bütçede öngörülen 659 milyar 421 milyon TL'lik bütçe açığı 1 trilyon 633 milyar TL olarak revize edilmiş.)
BU KADAR VERGİ ARTIŞI NASIL SAĞLANACAK?
Ülkemizde, 2020 yılında yapılan toplam vergi tahsilatı 833 milyar 32 milyon TL iken, bu rakam 2023 yılı sonunda 4 trilyon 270 milyar TL'ye çıkacak. 3 yılda vergi tahsilatında 5 kat artışı yakalayanlar, 2024 yılı için %74'lük ilave artış öngörüyor ve buna göre bütçe yapılacak.
Türkiye'de vergi tahsilat artışının en önemli nedenlerinden birisi enflasyondur. Enflasyon nedeniyle yükselen fiyatlar, vergi matrahlarını yükseltmekte ve zaten dolaylı vergiler üzerine kurulu sistem sayesinde özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi tahsilatı işi kolaylaştırmaktadır. Ayrıca son 2 yılda Kur Korumalı Mevduat nedeniyle bankacılık sektörünün olağanüstü kâr etmesi, kurumlar vergisi tahsilatında olağanüstü artışlara neden oldu. Enflasyon nedeniyle yükselen matrahlar üzerinden tahsil edilen vergiler yeterli olmayınca bu kez bu matrahlara uygulanan vergi oranları da yükseltildi. Henüz ilk 3 taksiti tahsil edilen 7440 sayılı Kanun'un 2024, 2025 ve hatta 2026 yılında da etkisi hissedilecek.
Orta vadeli planda bu kadar yüksek vergi tahsilatına ulaşmak için yapılacaklara baktığımızda; bundan önceki OVP'lerde yer alan politika ve tedbirler başlığının hemen hemen aynen yer aldığını görmekteyiz.
Özetle; vergi harcamaları gözden geçirilecek, etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimler kaldırılacak, doğrudan vergilerin payı orta vadede artırılacak, dijital faaliyetlerdeki kayıt dışılığı kavrayacak ve yatırım ortamının cazibesini artıracak vergi uygulamalarının geliştirileceği ifade ediliyor.
2024 yılında ekonominin daralacağı dikkate alındığında; mal ve hizmet hareketinin artması nedeniyle vergi tahsilatının artacağı varsayımı çökmekle birlikte, son 3 yılda olduğu gibi enflasyon etkisiyle yükselen rakamlar yine önemli bir tahsilatı sağlayacaktır. Bu tahsilatlara rağmen; hedef yine tutturulamayacak, %74 vergi artışı yine tüketicilerin ödediği ÖTV, KDV, damga vergisi, harçlar, MTV ve özel iletişim vergisinin velhasıl bütün tüketim vergisi oranlarının artırılması ile mümkün olabilecektir.
