‘Kültürel iktidar’ kavramı çok tartışılıyor.
Cümlelerin hangi taraftan geldiğine bakmadan, bu tartışmaları değerli buluyorum. Zihnimizde soru işaretleri oluşması iyidir.
Meseleyi kültürel iktidarın bir mahalleden diğer mahalleye taşımak isteğiyle sınırlı tutmayan cümlelere daha büyük bir heyecanla kulak kabartıyorum. İktidarın el değiştirmesi değil mesele, kültür politikalarının paylaşımcı ve çoğulcu bir zihinle bütün katmanlara yayılması.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), tam da bu tartışmaların ortasında, kültür politikaları çalışmaları kapsamındaki beşinci raporunu yayımladı: Yerel Yönetimler İçin Kültürel Planlama.
Aslında rapor değil, referans belge denmesi daha doğru. Yerel yönetimlere, kültürü planlama süreçlerine dahil ederken kılavuzluk edecek bir referans belge. Bu yaklaşımıyla İKSV’yi belli bir çerçevenin içinde tanımlamak isteyenlerin bile sırtını dönemeyeceği bir belge var elimizde.
Bu raporu, önemli ve ilgi çekici hale getiren sadece ‘Kültürel İktidar’ tartışmalarının ısındığı bir zamanda yayımlanmış olması değil. Yerel yönetimlere, yaratıcı kültür alanları ve sürdürülebilir kentler yaratma yolunda yardımcı olmayı hedefleyen belgenin zamanlamasını değerli kılan iki nokta daha var.
1. Yerel yönetimler bütün dünyada giderek daha büyük bir önem kazanıyor.
2. Kültür, günümüz dünyasında (malum, adı artık küreselleşen dünya) sürdürülebilir kalkınmanın ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarıyla birlikte dördüncü ayağı olarak kabul ediliyor. Yani kalkınmanın temel bileşenlerinden biri kültür.
Bu iki noktayı birleştirdiğimizde, önemli bir çizgi elde ediyoruz. Türkiye’de yerel yönetimlerin, kültür odaklı planlama anlayışının geliştirilmesi için bir yol haritasına ihtiyacı var.
Merkezi hükümetler, yerel sorunların çözülmesi ya da programlamanın yapılmasında hantal kalıyor. Bu gerçek, yerel yönetimleri hareketlendiriyor ve uluslararası ilişkilere girebilme yeteneklerini artırıyor. Üstelik görünen bir gerçek daha var; yerel yönetimlerin gücü önümüzdeki süreçte daha da artacak.
İKSV Genel Müdür Görgün Taner
Yerel Yönetimler İçin Kültürel Planlama raporunu, İKSV Genel Müdür Görgün Taner ve İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece ile konuştuk. Önce rapor için gerçekleştirilen araştırmanın yapısını ve yöntemini anlattılar.
İstanbul’da yapılan araştırmada, kültür ve sanat etkinliklerinin, kültür endüstrilerinin ve kültürel mirasın yoğunlaştığı ilçeler olmaları nedeniyle seçilen Beşiktaş, Beyoğlu, Fatih, Kadıköy, Şişli ve Üsküdar belediyelerinin yanı sıra İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin stratejik planlarının karşılaştırmalarını ele almışlar. Ayrıca üç farklı kıtadan altı şehir ile (Amsterdam, New York, Seul, Tokyo, Toronto ve Viyana) yapılan anket çalışmasına da yer vermişler. Bu kentlerin kültürel planlama kavramına yaklaşımı, planlama süreçleri ve bu süreçte karşılarına çıkan zorlukları mercek altına almışlar.
İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece
Özellikle vurguladıkları bir nokta var. Sanat etkinlikleri planlaması ile kültürel planlama sık sık birbirine karışıyor. Elimizde sanat etkinlikleri planlaması konusunda üstten bakan, dayatmacı bir rapor yok. Kültürel planlamanın farklı dinamiklerini (örneklerle, karşılaştırmalarla, eylem planlarıyla, yasal mevzuatlarla) paylaşan bu çalışma, bir iktidar yaratma arayışında değil. Aksine, eşitlikçi cümleler yaratabilme derdinde. Kültürü kalkınma planlamasının odak noktasına koyma konusunda cesaret veren, dünya ölçeğindeki hikayeleri anlatan, doğrudan bilgileri paylaşan ve durum tespiti yapmakla yetinmeyip, cevapları da birlikte arayan bir rapor.
Görgün Taner ve Özlem Ece, sohbet süresince Türkiye’nin dört bir yanında yerel yönetim deneyimlerini de aktardı. Özlem Ece, kültür ve kent ilişkisi bağlamında yapılabilecek konusundaki hayallerini anlatırken önemli bir bilgi de verdi: “Bu raporu yayınlamış olmakla yetinmeyeceğiz. Sahaya da ineceğiz ve isteyen herkese yapılabilecekler, dünya örnekleri, uluslararası bağlantılar konusundaki bütün bilgilerimizi aktaracağız. Bu konuda istekli olan yerel yönetimlere, katkı sağlamak için elimizden geleni yapacağız. Kültürün, yaratıcı kent modeli ve ekonomi üzerindeki güçlü etkisine ek olarak, kentlilerin bir arada yaşamasını sağlayan özelliğiyle planlama süreçlerine dahil edilmesi için çalışacağız.”
Görgün Taner ise raporu tek cümleyle tanımlıyor: “Bu rapor, ‘Kültürü kalkınmanın odağına koyalım mı?’ sorusunun cevabını, hep birlikte ve yüksek sesle ‘Evet’ diye verebilmenin cesaretini paylaşan yerel yönetimlerin elini güçlendirmek isteyen bir rapor.”
‘Kültürel İktidar’ tartışmaları süredursun, kültürü bir iktidar malzemesi olarak görmeden, bir mahalleden diğerine transferinin hayalini kurmadan, ekonomik ve toplumsal kalkınmanın temel dinamiklerinden biri olduğu gerçeğini içselleştirerek adım atmak isteyen yerel yönetimler de var.
Şimdi bu kararlılıktaki yerel yönetimlerin eli çok daha güçlü...
Not: Çalışmalarına 2015 yılında başlanan Yerel Yönetimler İçin Kültürel Planlama raporunu yayıma hazırlayanlar arasında, İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece ile aynı bölümden Araştırma Uzmanı Ceren Yartan, Vrije Universiteit Brussel’den R. Gökçe Sanul ve İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eda Ünlü Yücesoy yer alıyor. Yerel Yönetimler İçin Kültürel Planlama raporunun PDF versiyonuna www.iksv.org/kulturpolitikalari/rapor2016 adresinden ulaşılabilir ya da AppStore’dan indirilebilen İKSV Kitaplık uygulamasıyla iPad üzerinden okunabilir.
