Bilim adamlarının tahminine göre ilk memeli hayvanlar bundan 320 milyon yıl önce ortaya çıkmış. Memeli hayvanlar çiftleşme yoluyla nesillerini sürdürüyor. Erkeğin tohumu dişinin yumurtasını döllüyor ve yeni bir canlı meydana geliyor. İnsan yazması kutsal kitaplara değil ama tanrıya inanmak için bundan daha inandırıcı bir kanıt olamaz. Bu yeni canlının ana rahminden çıkıp dünya ortamında yaşar hale gelmesi mutlaka belli bir zaman alıyor. Yavrunun ağırlığı arttıkça gelişim süresi de uzuyor. Gebelik, mesela koyunlarda 5 ay iken ineklerde 12 ay sürüyor. Gelelim bitkilere. İki yaşında bir ceviz fidesi toprağa dikildikten 2 yıl sonra ilk meyvesini verebiliyor. Tam kapasiteye ulaşması için 5 yıl daha geçmesi gerekiyor. Ama bu ağaç 100 yıldan uzun yaşayıp ürün verebiliyor. Domates fidesi 3 ayda meyve veriyor. Sonra sökülüp atılıyor. Kıssadan hisse: Doğa, bize “üretime yatırım yapmadan ve yeterince beklemeden katma değer yaratılamaz” diyor. Bu durumda üretmeden zengin olmak için başkalarının yarattığı katma değeri apartmaktan başka yol kalmıyor. Binlerce yıllık veriler, ülke milli gelirinin yılda ortalama %4-5 artabildiğini gösteriyor. Ayrıca bu oran da ne kadar yüksekten başlarsa başlasın “azalan verim kanunu” gereği zaman içinde düşüyor. Ama bireyler, gelirlerin yılda %4-5 artmasına bile razı değil. Herkes daha fazlasını istiyor.
PONZİ OYUNU
1920'de Charles Ponzi adında bir uyanık, bu talebe cevap verecek yöntemini buluyor. Ortada kârlı bir proje olmadığı halde, kısa zamanda yorulmadan zengin olmak isteyenlere yüksek getiri vaadiyle ortaklık teklif edip paraları topluyor. Ortaklığa (Ponzi Oyunu'na) ilk girenlere vadettiği nemayı, sonradan girenlerden topladığı parayla ödüyor. Zamanla eski ortak sayısı artıyor ve yeni ortaklardan alınan paralar, vadedilen getirinin ödenmesine yetmiyor. Sonunda sistem çöküyor. Bu arada Ponzici küpünü doldurup sıvışıyor. Ponziciler pek tabii sahtekardır. Ama yer yüzünde kısa yoldan çok para kazanmak isteyenler oldukça, onlara bu hizmeti sunan hayal tacirleri de olacaktır. Ponzicilik zaman içinde değişime uğramıştır. Modern finans dünyasında pazarlanan “kaldıraçlı türev ürünler” klasik Ponzi şemasına tam uymaz. Yine de bir krizde kaldıracın ters çalışması sonucu kazançların buharlaşma ihtimali var. Bu da zihinlerde “katma değersiz kazanç sağlayan” Ponzi'yi çağrıştırıyor.
KRİPTO PARA BİR PONZİ OYUNU MUDUR?
Hayır. Kripto para (crypto currency) ve onun muhasebe altyapısını oluşturan “Dağıtılmış Büyük Defter” (Distributed Ledger) sistemi bambaşka bir tasarımdır. Bu sistemi kuranların amacı, devletlerin topladığı “senyoraj” vergisinden pay almaktır. Eski zamanlarda belli bir yörede yönetimi ele geçiren “senyör” kullanılması zorunlu olan “sikke”yi kendi adına bastırarak vergi toplardı. Günümüzde devletler, bu vergi salma yöntemini, “yasal tedavül aracı” ve hatta “rezerv para birimi” olacak ulusal parayı üretme tekelini kendi merkez bankalarına vererek sürdürüyor. Kripto paraları yaratanlar (madenciler tabir ediliyor) alanlara herhangi bir getiri vadetmiyor. Kripto paraya yatırım yapanların tek beklentisi, bunun fiyatının artmasıdır. Bu da ancak yeni kişilerin daha yüksek fiyattan kripto para almasıyla gerçekleşir. Yani önceki yatırımcıların servet artışının kaynağı sonradan alanların parasıdır. Ortada yaratılan bir katma değer yoktur. Bu bakımdan Ponzi Oyunu'na benzer.
SON SÖZ: Beklediğin parayı kazandıysan şansını zorlama.
