Bir kez daha Prof. Dr. Nurettin Topçu'yu rahmetle anmak istiyorum. Kırgın ve kızgın bir haleti ruhiyeyle yazdığı 11 Nisan 1965 tarihli mektubunda, bir çığlık gibi yankılanıyor şu cümleleri:
“Hizmetine ömrümü harcadığım memlekette, dostlarım kalmadı gibi bir şey. İnsanın düşkünlüğünü, sefaletini bilirdim ama ruh sefaletinin bu kadar karanlığını görmemiştim. İnsan diye emek verdiklerimin hemen hepsi de ruh ve mana mefhumuna yabancı, menfaat kölesi birtakım haşerelermiş. Ahlaksızlığın ummanı olan bu Şark'ı yaşadıkça tanıyorum. Burada insanı fenerle arayanlar yanılmamışlar. “Müslümanız diyen insan yığını' yok mu? Onlar, Şark'ın en aşağı tabakasını teşkil ediyor. Yaşanan şekliyle Müslümanlık Şark'ı bitirmiş. Buraya artık ne ilim girer ne ahlak ne de Allah uzanır bunlara… Bunların önce her şeyi bırakıp, insanlık devrine girmeleri lazım…”
Her hatırladığımda “Üstad haksız mı?” dediğim sözlerin, her dönem geçerliliğini koruyor olması herkesin, hepimizin ayıbı değil de ne?
SÖZÜNÜ TUTMAK FARZDIR
Ahlaklı insan sözünden belli olur. Dindar bir kimlik için sözünü tutmak imanının gereğidir. Dini ifadeyle sözünü yerine getirmek farzdır; aksi takdirde Hz. Peygamberin münafığı tarif ederken ilk üç nitelemesinden biri olan “söz verir ama yerine getirmez” ilkesine teslim olunur. Bu da münafıklık alametidir. Demem o ki, İslam'ın ahlaki anlamda ilk farzıdır “sözünde durmak.” Çünkü ahlak, güven üzerinden kurulacağı için, bir müminde olması gereken tüm ahlaki ilkeler, doğrudan ya da dolaylı olarak verilen sözle alakalıdır. Kaldı ki ayet son derece açıktır: “Sözlerinizi, taahhütlerinizi eksiksiz-kusursuz yerine getirin. Sözler ve taahhütler, mesuliyeti gerektirir.” (İsra/34)
Gelgelelim ortalık sözünde durmayanlardan, sözün ve söz vermenin önemini bilmeyenlerden geçilmiyor. Her zaman söylerim, tarihte büyük isimlerin karakterlerinde doğruluk yatar. Sözleri ile eylemleri arasındaki ilişki onları ölümsüz kılmıştır. Söz deyince ya da söz vermek deyince hemen akla gelen isimlerden biri İstiklal Marşımızın Şairi Mehmet Akif Ersoy'dur. Fatih Gökmen, Akif'in çok yakın dostlarındandır. Akif'in sözünü tutma konusundaki hassas tavrıyla ilgili şunları aktarır:
“Mehmet Akif, verdiği söze bağlı olmayanlara insan gözüyle bakmazdı. Aramızda geçen bir olayı anlatayım: Ben Vaniköy'de oturuyordum. Kendisi de Beylerbeyi'nde. Bir gün öğlen yemeğini bende yemeyi, sonra da oturup sohbet etmeyi kararlaştırdık. O gün, öyle yağmurlu, boralı bir hava oldu ki her taraf sele boğuldu. Havanın bu haliyle karadan gelemeyeceğini tabii gördüm. Yakın komşulardan birine gittim. Yağmur, bütün şiddetiyle devam ediyordu. Eve döndüğümde ne işiteyim; Mehmet Akif Bey sırılsıklam bir vaziyette gelmiş. Beni bulamayınca, evdekilerin bütün ısrarlarına rağmen içeri girmemiş. “Selam söyleyin” demiş ve o yağmurlu havada dönmüş gitmiş! Ertesi gün, kendisinden özür dilemek istedim. “Bir söz ya ölüm veya ona yakın bir felaketle yerine getirilmezse mazur görülebilir” dedi ve benimle altı ay dargın kaldı.”
Mehmet Akif için “söz” namustur. Verilen söz vaktinde yerine getirilir. Ne hava muhalefeti onun için bahanedir ne de herhangi bir zorluk. Meşruiyetin ilk seneleridir. Arkadaşı Mithat Cemal'in evinde buluşmak üzere sözleşirler. Ancak gün boyu kar yağar. Hiçbir vasıta işlemez, tramvay, tren, vapur, arabalar vs. Kar ve tipiden dolayı sütçüler ve ekmekçiler dahi dağıtım yapamazlar. Mithat Cemal'in kapı zili çalar, karşısında bıyıkları donmuş Mehmet Akif'i görür; Beşiktaş'tan Çapa'ya kadar yürüyerek gelmiştir. Şaşkınlıkla kendisini izleyen Mithat Cemal'e Mehmet Akif de şaşkınlıkla bakar ve: “Gelmemem için kar, tipi kâfi değil, vefat etmem lazımdı. Çünkü geleceğim diye söz vermiştim” der. Mithat Cemal daha da şaşırır: “İnsanların birbirlerine verdikleri sözün, bu kadar korkunç bir şey olması beni ürküttü” der ve şöyle devam eder: “Akif, sen eğer verilen sözün manasını bu türlü anlıyorsan, bana izin ver de ben bu türlü anlamayayım. Benim verdiğim sözün, şiddetli bir lodosa bile tahammülü yoktur.” Mehmet Akif'in bu hassasiyetini gören Mithat Cemal'in sonraki tarihlerde ona
söz vermekten kaçındığı ifade edilir.
SÖZ UYGARLIKTIR
Doğu toplumlarının, zaman hassasiyeti yok denecek kadar azdır. Yıllarca toplantılar-konferanslar düzenleyen birisi olarak söyleyeyim ne siyasilerin vakte/söze uyduklarını gördüm ne katılımcıların. Siz, canhıraş çalışır bir konuyu bitirirsiniz, teslim ettiğiniz yerlerde kaç gün bekleyeceğini kestiremezsiniz. Çalışma arkadaşlarınıza bir iş verirsiniz, hemen yapıyorum dediği şey kaç saat kaç gün sonra elinize geçecek, emin olamazsınız. Devletteki işleyiş, piyasadaki işleyiş, özel sektördeki işleyiş, siyasetteki işleyiş birbirinden farksız. Herkes birbirine benziyor; tavuk yumurta meselesi de diyebilirsiniz. Bitmeyen bahaneler, yalanlar. İstisnalar kaide-i bozmaz elbette ancak istisnalarla karşılaşmak da bir o kadar zor. İşin acısı yoruyor bu işleyiş ilkeli, dürüst, güvenilir insanları.
Kur'an'ın en kısa sûresi ‘Asr Sûresi'dir ve süre ‘asra/zamana yeminle' başlar. Mehmet Akif “şu pek kısa olan Asr Sûresi bile, insanların dünya ve ahiret saadetlerini te'mine yeterdi” der.
Ezcümle, zamanın kıymetini bilmeyenler ziyandadır. Söz-zaman ilişkisini kuramayanların dünyasında, uygarlık hayali bile imkânsızdır; değişmeyen Şark bunu bütün çıplaklığıyla ortaya koyuyor.
