Geçen senenin başında birçok kurum ve iktisatçının Türkiye ekonomisine yönelik büyüme beklentisi yüzde 3-4 bandındaydı. 2023'te yüzde 4.5 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, bir kez daha beklentilerin üzerinde bir performans gösterdi. Seçim belirsizliği, deprem felaketleri ve yılın ikinci yarısı sıkılaşan finansal koşullara rağmen, potansiyelinin üzerinde bir büyüme yaşandı. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Türkiye ekonomisi 1.12 trilyonluk bir büyüklüğe ulaştı. Böylece tarihte ilk defa 1 trilyon dolar barajını aşmış olduk.
Hanehalkı harcamaları, büyümenin lokomotifi olmayı sürdürdü. Yılın tamamında hanehalkı tüketim harcamaları, ekonomik büyümeyi 8.9 puan yukarı çekti. Yatırımların büyümeye katkısı da göz ardı edilemez. Artan faiz oranları ve döviz kuruna rağmen, reel sektör yatırımlarını sürdürdü. 2022'de büyümeyi 0,2 puan arttıran yatırım harcamalarının 2023'teki etkisi 2.2 puana yükseldi.
KAMUNUN KATKISI ARTTI
Seçimler ve deprem felaketlerinin olduğu bir yılda kamunun büyüme üzerindeki etkisinin önceki yıllara kıyasla daha yüksek olması bekleniyordu. Ama 2022'dekinden çok farklı bir katkı gelmedi. 2022 yılında kamu harcamalarının büyümeye katkısı 0.6 puan kadardı. 2023'te bu katkı 0.7 puana yükseldi.
İhracat performansı 2022'deki kadar canlı değildi. Sonuç olarak net ihracat, büyümeyi aşağıya çekti. Stoklardaki azalış, büyümeyi negatif etkileyen bir başka kalem oldu.
Sektörel bazda hizmetler ve inşaat ön plana çıktı. Hizmetler sektörü yılın tamamında yüzde 6.4'lük bir büyüme kaydederken, 2017'den sonra yıllık bazda sürekli daralma yaşayan inşaat sektörü 2023'te yüzde 7.8 oranında büyüdü. Sanayi sadece yüzde 0.8 oranında büyüme kaydederken, tarım ise yüzde 0.2 daraldı.
ORTA GELİRDEN KURTULMALIYIZ
Kişi başına GSYH ilk kez 13 bin doların üzerine çıktı. Dünya Bankası'nın sınıflandırmasına göre yüksek gelirli ülkeler (güncel eşik değer 13 bin 845 dolar) ligine girmeye bir adım daha yaklaştık. Dünya Bankası'nın gelir kategorilerinde sınıf atlamak orta gelir tuzağından tamamen kurtulduğunuz anlamına gelmez. Sonuçta siz büyürken rakipleriniz de yerinde saymıyor. Onlar da büyüyorlar. O yüzden gelişmiş ülkelerin kişi başına GSYH seviyelerine oranla aradaki farkı ne hızda kapattığınıza da bakmanız gerekiyor. Örneğin, Türkiye'nin kişi başına GSYH'sinin ABD'nin kişi başına GSYH'sine oranı 2000-2001 krizinden sonra yüzde 8'e kadar gerilemişti. Sonrasında yakalanan iktisadi ilerleme ve istikrar neticesinde bu oranı 2013'te yüzde 23.5'e kadar çıkarmayı başarmıştık.
Ancak, iktisadi, siyasi ve jeopolitik gelişmelerin tetiklediği dalgalanmalar ve TL'deki değer kayıplarından ötürü oran, son dönemde yüzde 13'lere gerilemişti. 2023'te ise yüzde 17 seviyesine yaklaştı. Aradaki makası kapatmak – en azından ABD'deki refahın yüzde 30-40'ına yaklaşmak – için hem daha hızlı hem de daha istikrarlı olmamız gerekiyor. Büyümenin hızı kadar kapsayıcılığı da önemli. 2023'te büyümenin 2022'ye kıyasla daha kapsayıcı olduğunu söyleyebiliriz. İşgücü ödemeleri 2023'te bir önceki yıla göre yüzde 116 oranında arttı. Asgari ücret ve memur maaşlarındaki artışların yanı sıra işsizlik oranı yüzde 8.8'e kadar geriledi. Bu gelişmeler neticesinde işgücü ödemelerinin toplam gelirden aldığı pay, 5.5 puan artış kaydederek yüzde 30'a yaklaştı. Ücretli çalışan kesimin aldığı pay, halen koronavirüs salgını öncesindeki seviyesinin iki puan altında. Dolayısıyla, yükselen enflasyonun neden olduğu refah kaybının ücretli çalışanlar tarafında halen tam olarak telafi edildiğini söyleyemeyiz. Enflasyonla mücadele bu yüzden önemli...
