Projeksiyonlara göre 10 milyon ton ham petrol işleme kapasiteli İzmir’deki Star Rafinerisi, faaliyete geçmesinin ardından Türkiye’nin cari açığını yıllık 2.5 milyar dolar azaltacak.

2008’de Petkim alımıyla Türkiye pazarına iddialı giriş yapan Azerbaycan’ın petrol şirketi Socar, inşaatına başladığı İzmir’deki 5.7 milyar dolarlık rafineride şu ana kadar 800 milyon dolarlık yatırım yaptı.
Socar’ın İstanbul’daki merkezinde görüştüğüm Socar Türkiye CEO’su Kenan Yavuz, “İzmir’deki rafineri için binlerce tonluk makinelerin çalışacağı platformlar hazırlanıyor, zorlu bir süreç. 2.5 yıldır altyapı çalışmaları devam ediyor. Şu ana kadar 800 milyon dolar harcadık. 43 aylık bir süre sonunda rafineri fiilen üretime başlamış olacak. Toplamda 5.7 milyar dolarlık bir yatırım yapılıyor” diyor.
“Bu rafineriyi Petkim olmadan sıfırdan kuruyor olsaydık 7 milyar dolara mal olurdu” sözleriyle Socar’ın Türkiye’de yaptığı alımın önemine değinen Yavuz, Petkim’in grupta olmasının sadece bu iş için 1.3 milyar dolarlık avantaj sağladığını anlatıyor.

‘Petkim’i pahalı aldık!’
“2008 yılında Petkim’i gerçekten çok pahalı aldık. Nedeni Petkim’in bu değeri etmesi değildi. Petkim’in potansiyeline olan bir yatırımdı bu” diyen Yavuz, ‘1.3 milyar dolarlık avantaj’ örneğinde görüldüğü gibi bu yöndeki rakamların verdikleri yüksek fiyatın nedenini anlatmaya yettiğini aktarıyor.
Yavuz ayrıca, “Petkim’in yaşamasını rafineriyle garanti altına almış oluyoruz” notunu da kayıtlara geçiriyor.
Rafineriye önümüzdeki dönemde yerli veya yabancı ortak alabileceklerini ifade eden Kenan Yavuz, kendileri için buradaki en önemli konuyu “Bize katkı yapacak, yeni imkanların önüne açacak stratejik bir ortak bir ortak olmalı” sözleriyle ifade ediyor.
Peki Socar rafinerinin ne kadarını bu stratejik ortağa satacak?
Kenan Yavuz soruyu, “Vereceğimiz hisse oranı yüzde 10, 15’leri geçmeyecek” diyerek yanıtlıyor.

Beşli zincir kuralı
Socar’ın Türkiye yatırımına bakıldığında odaklandığı beş ana kategori olduğunun bilgisini veren Yavuz, bunları ‘rafineri, petrokimya, enerji üretimi, lojistik ve dağıtım’ olarak sıralıyor ve şunları söylüyor:
“Biz bu beşli zinciri sağlam kurmak için Türkiye’de art arda yatırımlara imza atıyoruz. Bu noktada entegrasyon işin sırrı. Bunlardan herhangi birinde iyi olmak yetmiyor, hepsinde iyi olup birbiriyle uyum içinde çalışmanız önemli. Yoksa bu iş olmaz.”

Dağıtımda ne yapacak?
Rafineri için ortaklık olabilir, peki ‘dağıtım’ tarafı...
“Dağıtım bizim işimizin bir parçası ama zincirin son halkası” diyen Yavuz, Socar’ın 2008-2018 arasında planladığı 20 milyar dolarlık yatırımla Türkiye’nin en büyük doğrudan yatırımcısı konumunda olduğuna işaret ediyor. Yavuz, “Türkiye’nin cari açığını aşağı çekecek projeler için yatırım yapıyoruz” ifadesini de sözlerine ekliyor.

Goldman Sachs tamam
İzmir’deki liman için bir süreden bu yana ortaklık görüşmeleri sürüyor. Yavuz bu konuda şu bilgileri aktarıyor: “Yapımı süren ve toplam maliyeti 400 milyon doları, değeri çok daha fazlasını bulan liman için Goldman Sachs’la el sıkıştık, yüzde 25’ini satıyoruz. Birkaç teknik işlem kaldı, bir iki haftaya devir işlemini tamamlarız.”

TANAP gazına talip, İGDAŞ’a sıcak

“Türkiye’de doğalgazda ileride daha aktif oyuncu olmak istiyoruz” diyen Socar Türkiye’nin CEO’su Kenan Yavuz, “Şu anda 1.2 milyar m3’lük gaz satıyoruz. TANAP’tan Türkiye’ye getirilecek olan gaza talibiz. Satışı planlanan İGDAŞ da çok zaman önceden beri yatırım için ilgi alanımızda” diyerek, aslında bu dev planın kritik noktalarını özetliyor.
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) projesiyle Şahdeniz sahasında üretilen 6 milyar m3’lük doğalgaz Türkiye’ye getirilecek. Onun dışında bu hat ile yaklaşık 10 milyar m3’lük Türkmen gazı Avrupa piyasasına Türkiye üzerinden ulaştırılacak. Bu yeni hat Türkiye’nin 21 ilinin içinden geçecek.

‘Kredimiz yüksek’
Socar Türkiye olarak geçtiğimiz günlerde 23 bankayı bir araya getirerek 18 yıl vadeli 3.3 milyar doları kredi olarak Türkiye’ye getirdiklerini hatırlatan Yavuz, “Bu bizim projemizin fizibıl (kârlı-verimli) olduğunu gösterdiği kadar Türkiye ve Azerbaycan’ın da kredisini ortaya koyuyor. Günlük siyasal ve ekonomik gelişmeler Azerbaycan için önemli değil. Hiçbir şekilde etkilenilmiyor. Azerbaycan’ın en büyük global yatırımı Türkiye’de” diyor.

2016’da 14 bin kişiye iş verecek

Socar Türkiye grubunda şu anda 4 bin kişi çalışıyor. “2018’de bu rakam 5 bini bulur” diyen Kenan Yavuz, şöyle konuşuyor:
“Bu arada inşaat sırasında 2016’da kontratlı geçici istihdam sağladığımız kişi sayısı 14 binle zirve yapacak. Türkiye ve Azerbaycan olarak aslında birbirimize mecburuz. Kardeşlik olarak da ekonomik akıl olarak da. Azerbaycan’da enerji var, dışarı çıkarmak istiyorlar, bizim enerji ihtiyacımız var ve bölgesel olarak iyi bir noktadayız.”

‘Türkiye zenginleşecek’
1999 yılında 10-15 dolar olan petrol fiyatının (varil) 110 dolara geldiğini hatırlatan Yavuz, o günden bu yana 10 katlık fiyat artışı olduğunu ama üretimin de 10 kat arttığının bilgisini veriyor.
“Türkiye daha çok zenginleşecek, daha çok araç olacak, daha çok doğalgaza ihtiyaç duyacak üretimde daha çok petrol gerekecek. Gelecekte önümüze çıkacak bu faturayı ödeyebilmek için üreten ekonomiye ihtiyaç var. Bunun da ilk şartı siyasal istikrar“ sözleriyse Kenan Yavuz’un nitelikli yatırım tarafındaki çıkışını ortaya koyuyor.

‘Rafineride rakip çıkmaz’

Socar, Türkiye’de oldukça iddialı ve büyük bir yatırıma imza atıyor. Bu noktadan bakıldığında “Socar karşısında rakip bulma ihtimali var mı?”
Kenan Yavuz oldukça net yanıt veriyor: “Türkiye’de bize rakip yeni bir rafineri olur mu? İnşallah olur ama rafineri işinde sektöre yeni oyuncu pek mümkün görmüyorum.”
Yavuz, “Aslında bir Petkim daha olsaydı o da başkasının olsaydı mutlu olurduk, dert ortağımız olurdu” diyerek, özellikle rafineri kurma sürecinde yaşadıkları uzun bürokratik sürecin altını çiziyor.

Türkiye’siz hiçbir projede çözüm yok

“Kuzey Irak petrolü, IŞİD operasyonları, İran ve Averbaycan ekseninde Türkiye’nin doğusuna Ortadoğu’ya Socar’ın bakışı nasıl?”
Bu sorunun cevabını verirken, bölgenin önemine işaret eden Kenan Yavuz, şunları söylüyor:
“Irak, Ceyhan Türkiye için çok büyük bir fırsat. Ceyhan’da petrokimya rafinerisi kurulabilir ama bizim için çok erken. Boğazımıza kadar projeye daldık.
Birinci fazı 2018’de tamamlayacağız. Koyunların tüyleri şöyle bir çalılara takılsın, yani para kazanmaya başlayalım. Sonrasına bakarız. Irak’ta yaşananlara bakıldığında, bütün bu gelişmelerin Türkiye’nin stratejik önemini ortaya koyduğunu görüyoruz. Dünya ve Avrupa için vazgeçilmez bir istikrar adası Türkiye. Hazardan başlayan İran Irak Doğu Akdeniz çemberinde enerjinin Avrupa’ya ulaşmasının tek yolu Türkiye. Özellikle doğalgazda şart. Boru dediğiniz zaman Türkiye’den başka alternatif yok. Irak’ın bir ortak aklı olsa bunu görür. Birleşik bir Irak hepsinin menfaatine. Türkiye’siz hiçbir projede çözüm yok.”