İlkel dönemlerden günümüze hassasiyetin, sezginin ve zarafetin sembolü olarak pek çok kültürde kendine yer bulan geyik, Türk destanlarında bir görünüp bir kaybolan gizemli hayvan olarak geçer

“Geyik gibidir devlet, insana gelir sırayla

Eğer gelirse tut hemen bağla.” 

Yusuf Has Hacib

Geyik, geyikgiller familyasından geviş getiren otobur memeli hayvanların ortak adıdır. Çift toynaklılar takımında bulunan akraba familyalardaki benzer hayvanlar da genel olarak “Geyik” olarak isimlendirilmektedir. Geyikler, Avusturalya dışındaki tüm kıtalarda oldukça yaygın olarak bulunmaktadır. Türk tarihinde geyik önemli bir figürdür. Orta Asya’nın kuzeyindeki Türk kabileleri erken dönemlerden itibaren, atın evcilleştirilmesinden önce ren geyiğini eğitmiş ve yük hayvanı olarak kullanmıştır.

Birçok hayvan; mitoloji, destan ve efsaneler yoluyla ilkel dönemlerden günümüze ulaşır. Bazı yönleriyle çeşitli inançlara konu olup, folklorik olarak varlıklarını sürdürmeye devam etmektedirler. Türk halk kültüründe ve Şaman törenlerinde hayvan sembolizmi açısından önemli bir role sahip olan geyik, bu figürlerin önde gelenlerinden biridir.

Yerin ve göğün simgesi

Geyik, her zaman kutsal bir hayvan olarak kabul edilmiş olup ona özel bir yer verilmiştir. Gerek Asya gerek Amerika gerekse Avrupa’nın çok sayıdaki bölgesinde bulunan kaya resimlerinde geyik çizimlerine rastlanmaktadır. Pazırık Kurganları’nda çok sayıda ahşap geyik figürü bulunmuştur. Bu figürlerden birinin çadır direğinin üzerine geçirilen bronzdan yapılmış bir sığın sembolü olduğu anlaşılmaktadır. Orta Asya sanatının en özgün ve sık görülen motifi geyiktir. Yer ve göğün simgesi olan geyiğin, “Ruhları öteki dünyaya taşıdığı” kabul edilir.

Geyik, Türk destanlarında ormanların, dağların ve sarp kayalıkların bir görünüp bir kaybolan gizemli hayvanlarından biridir. Avlanması zor bir hayvan olduğu için ulaşılmaz, öldürülmesi güç olduğundan da ölümsüz kabul edilmiştir. Sevimli, çevik, naif ve zarif olan geyiğin bu özelliklerinden edebiyat ve folklorda da faydalanılmıştır. Bir dönem Türk halkları için geyik Tanrı’nın elçisi, mukaddes bir hayvandır. Geyik avlamanın büyük uğursuzluk getirdiği söylenir.

Günümüzde ren geyikleri ile birlikte yaşamını sürdüren Duha Türkleri için geyik yol gösterici, kutsal bir hayvandır. Geyiğin yol gösterici olması bazen maddi, bazen manevi kılavuzluğuna işaret eder.