Tıkanırcasına yeme bozukluğu, kişinin duygu durumuna göre ve kontrolsüzce gerçekleşen bir tür yeme bozukluğudur. Takıntılı bir yeme bozukluğu olan tıkanırcasına yeme bozukluğu (TYB), kişinin zorlanana kadar yemesi, bazen öğün anında bazen de öğün saatleri dışında duygusal zorlanmalarını bastırmak için yemek yemeyi kullandığı bir tür savunma mekanizmasıdır.

TYB birçok insanın belirli düzeylerde kullandığı bir savunma mekanizmasıdır. Kökenleri bebeklik evresine dayanan bu davranışın oluşum aşamasına baktığımız zaman yine bir yeme eylemi karşımıza çıkmaktadır. Anne kucağında süt içen bebeğin, kendisi için en güvenli ve sıcak ortam olan anne kucağında zorlandığı duyguları içselleştirmesi,  gelecekte yeme eylemi ile zorlandığı duyguları içe almayı kolaylaştırmasının zeminini oluşturmaktadır.

Biraz daha detaylandıralım…

Bebek dünyaya geldikten sonra özellikle ilk 2 yılında neredeyse tüm duyguları deneyimleyecek yaşantılara sahip olur. Bebeğin kendisini annesinde ayrı bir canlı olarak görememesi bebeğin duyguları içselleştirmesini oldukça zorlaştırır. Annenin ona yansıttığı duygular, annenin duyguları ve bebeğin kendi ürettiği duyguların tümünü içselleştirmeye çalışan bebek için işler epey karmaşık bir hal alabilir. Bu kısmı bir örnek ile açıklamak istiyorum;

Anne ile baba tartıştıktan sonra anne bebeği kucağına alır ve annesinin o anda babaya karşı ürettiği tüm duygular henüz canlıdır. Bu duygular kabaca nefret, öfke, korku, çaresizlik, rahatsız edilmiş, incinmiş, güvensiz, bunalmış, yalnız vb duygular olabilir. Bebek bu duyguları hissediyor ancak duyguların kiminle ilgili olduğunu, kime karşı olduğunu, kendi duyguları mı yoksa annenin duyguları mı olduğunu, bu duygularla ne yapması gerektiğini bilmemekle beraber zaten bunları bilişsel bir zemine oturtacak düzeyde mental potansiyele de sahip değildir. Onun için annenin duyguları kendisine yöneliktir ve tamamen doğrudur. Bebeğe yansıyan bu duyguları bebeğin içselleştirmesi tabiî ki çok zordur ve bu zorluğu kolaylaştıran bir yer var, süt içip rahatladığı anne kucağı…

Bebek anneden gelen bu duyguları kendisi için en güvenli alan olan anne kucağında süt içerken içselleştirir ve yeme eylemi ile duyguyu içeriye alma döngüsü burada birleşerek duygusal yeme bozukluklarının zeminini oluşturur. Bebeğin ilerleyen yaşlarda zorlandığı duyguları içselleştirirken yemekle bastırması, bir anda gelen yeme atakları, duygu ve düşünce olmaksızın tıkanırcasına yemek yemesi,  ne kadar yediğinin bile farkında olmaması, mutfağa girdikçe bir şeyler yemesi bu bozukluğun olası davranışsal özellikleridir.

TYB olan danışanlarla çalışırken öncelikle öykünün alınması, tekrarlayan duyguların belirlenmesi, duyguların ateşlenmesi ile baş etme yollarının belirlenmesi çalışmanın zeminini oluştururken, duygularını ifade etme becerilerinin artırılması, hangi duygunun kime ait olduğunun netleştirilmesi, eleştirel içsesi kontrol edebilme becerisinin kazanılması, yeme eyleminin sistematik adımlarla kontrol altına alınması ise çalışmanın çözüm aşamasını oluşturmaktadır.  

Tıkanırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin sorunu yemek yemeleri değil, hissetlerinin karmaşasında çaresizliklerini yemekle bastırmalarıdır.

Mehmet Murat ALTAN

Psk Dan. / Psikoterapist