Bir yıl önce biri “Türk Dışişleri Bakanı Mısır’ı ziyaret edecek” dese inanmazdık. Zira Türk yetkililerin verdiği bilgiye göre böyle bir ziyaret “hayal bile edilemezdi”. Ama 2023 yılının ilk günlerinde bu gerçek oldu. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 11 yıl aradan sonra Kahire’yi ziyaret etti. Kuşkusuz kilidi açan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Doha’da Dünya Kupası’nda Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah Es-Sisi ile görüşmesiydi. Bu görüşme 2020’den beri Dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılan ve tıkanan görüşmelerin önünü açması açısından önemliydi. 11 ili sarsan deprem ise normalleşme çabalarını bir anda bakan düzeyine çıkardı. Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri deprem bölgesini ziyaret etti. Çavuşoğlu’nun ziyareti bir anlamda iade-i ziyaret niteliğinde ama anlamı da seviyesi de çok daha yüksek bir ziyaretti.  

Bu olumlu tablonun arkasındaki bir gerçeği de not etmek gerekiyor. Bu ziyaretin yapılmış olması Mısır ile sorunların bittiği anlamına gelmiyor. Dahası Mısır tarafının normalleşmek için biraz daha temkinli olduğunu söylemek çok zor değil. Ama yine de basın toplantısında özellikle Samih Şukri’nin mesajları “beklenin de ötesindeydi”. Sıcak, samimi ve ileriye dönüktü… 

İhtiyatın sebepleri

Bu ziyarette cevabını aradığımız soru 2013 darbesinden sonra maslahatgüzar seviyesine düşen ilişkilerin yeniden büyükelçi seviyesine çıkarılıp çıkarılmayacağıydı. Yükselen ivmeyi taçlandıracak bu açıklama gelmedi. Türkiye yedi ay önce kıdemli bir büyükelçisini Kahire’ye maslahatgüzar olarak göndermiş; “büyükelçi” seviyesinde birini atayarak yeni döneme dair beklentisinin işaretini vermişti. Ama Mısır tarafı bu aşamaya gelmek için biraz daha zaman olduğunu düşünüyordu. Şukri’nin açıklamalarından anladığımız, Kahire hâlâ o noktada. Ama bu adımın beklendiği kadar da uzak olmayacağının mesajını yine Mısırlı bakan verdi; “Kahire’de ve Ankara’da temsil önemli. Geçmişte olduğu gibi bunun uygun zamanda olacağına inanıyoruz. Bu sürecin ortaya koymuş olduğu olumlu neticelerle birlikte, bu aşamaya geleceğiz.” dedi. 

Peki Mısır’ı bu kadar temkinli kılan ne? Herhalde burada geçmişte yaşananları ve daha çok da gelecek için Libya meselesini hatırlatmak gerekiyor. Dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılan görüşmelerde üçüncü turun önünü tıkayan Mısır Dışişleri Bakanı Şukri’nin bir televizyon kanalına verdiği röportajdı. Mısırlı Bakan, “Türkiye ile görüşmeler devam ediyor mu, durdu mu?” sorusuna “İki istikşafi oturum, bölgesel durum ve uygulamalarla ilgili endişelerimizi ifade etmemize fırsat verdi. Bu süreç sürdürülemedi” dedi. Mısırlı bakan geçmişe dönük ama normalleşme görüşmelerinin geleceğini de gölgeleyen bir mesaj vermiş oldu. Peki bugünkü tabloda Libya politikasında taraflar hangi noktada duruyor? Özetle, “taraflar pozisyonlarını koruyor”. Türkiye Libya Geçiş Hükümeti ile yaptığı hidrokarbon anlaşmasının arkasında duruyor, Mısır tarafı “Geçiş hükümeti ile bu tip anlaşmalar yapılamaz” tezini bırakmıyor. Libya başlığı taraflar arasında enerji alanını da doğrudan etkileyen bir alan. Mısır Libya Geçiş Hükümeti’nin adımına karşı kendi deniz yetki alanlarını belirlemişti, bu alanlar da Libya’nınkiyle çakışıyordu. Türkiye de Mısır’ın Doğu Akdeniz’de Yunanistan, Rum Kesimi ve İsrail ile iş birliğinin kendisine karşı olmamasını talep ediyordu. Konuştuğum Türk ve Mısırlı yetkililer “pozisyonumuzda bir değişiklik yok” diyor ama geçmişe nazaran bu konunun da bu ziyarette konuşulması önemliydi… Basın toplantısında Libya meselesinin ayrıntılarına girilmedi, dahası görüş ayrılığı mesajları Libya üzerinden verilmedi ama konuyu takip edenler o mesajları da aldı. Mevlüt Çavuşoğlu “Bölgenin huzura ihtiyacı var. Alacağımız dersler de var. Görüş ayrılıkları kardeşler arasında olur ama ne olursa olsun bu bağları koparmamak için her iki taraf olarak üzerimize düşeni yapacağız.” dedi. Peki Dışişleri bakanları düzeyindeki bu temas Cumhurbaşkanları düzeyine taşınabilir mi? Bunun önündeki şimdilik en büyük engel Türkiye’deki seçim gibi duruyor. Mevlüt Çavuşoğlu “Seçim süreci başlamış durumda, Cumhurbaşkanımız ve Sayın Mısır Cumhurbaşkanı belki seçimden sonra bir araya geleceklerdir” dedi. 

Her sorunlu ilişkinin tamirinde olduğu gibi, taraflar sorunlu alanların olduğu konusunda uzlaşıp, ilerleyebileceği alanlara odaklanacak. Ticaret, ekonomi ve turizm onların başında geliyor. Türkiye ve Mısır arasında 9,7 milyar dolar olan ticaret hacminin artırılması, Türkiye’nin Mısır’da halihazırdaki üç milyar dolar olan doğrudan yatırımının genişletilmesi için yapılacaklar görüşülecek. Mısır’dan Türkiye’ye gelen 200 bin turist sayısının artırılması öncelikli başlıklardan. Ziyaretten geride kalana baktığımızda özetimiz şu: Zorluklara rağmen bir eşik daha aşıldı, Mısır ile yeni bir sayfa açıldı.

Adım adım normalleşmeye giden yol:

Ağustos 2020: Dışişleri Bakan yardımcıları görüşmelere başladı

Mayıs 2021: İlk tur müzakere 5-6 Mayıs’ta Kahire’deydi

Eylül 2021: İkinci tur 7-8 Eylül’de Ankara’daydı 

Kasım 2022: Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Mısır Cumhurbaşkanı Es-Sisi Doha’da görüştü 

Şubat 2023: Mısır Dışişleri Bakanı 27 Şubat’ta deprem bölgesine geldi