LİDERLERİN seçim meydanlarında birbirlerine hemen her gün eşekli şiirlerle yahut merkepli vecizelerle hitap etmeleri âdet oldu ya...
Bu zarif modaya geçen gün Deniz Baykal da uydu. Başbakan Erdoğan'a Niğde'den içinde "eşek" sözü geçen bir şiirle seslenmeye çalıştı ve Ziya Paşa'nın meşhur beytini okudu.
Ama maalesef yanlış okudu ve bugünün Türkçesine de yanlış çevirdi!
Ziya Paşa, baştan aşağı vecizelerle dolu meşhur Terkib-i Bend'inde "Bed asla necâbet mi verir hiç üniforma / Zerdûz palan ursan eşek yine eşektir" diyordu ya...
Türk Edebiyatı'nın en bilinen mısralarından olan bu beyit Deniz Bey'in ezberinde bulunmadığından olacak, elindeki kâğıttan okumaya başladı, ilk mısrada geçen "zerdûz" yani "altınla işlenmiş" sözünü "zerdûza" diye telâffuz etti, sonra da mısraları günümüzün Türkçesi'ne çevirmeye çalıştı: "İnsanın aklı kötü olursa üniforma ona iyilik getirmez. Altın işlemeli palan vursan, eşek yine eşektir" dedi ve Başbakan'a "Ağzını bozana ağzının payını veririz" diye sıkı bir ihtar çekmeyi de ihmal etmedi...
'BEŞER ŞAŞAR' DERLER AMA...
Ama, şiirdeki kelimenin telâffuzu gibi tercümesi de yanlıştı. Ziya Paşa "akıl" değil "asıl"; "iyilik" değil "asalet" demek istiyordu. Doğru çevirisiyle, "Üniforma, aslı, soyu kötü olana asalet getirmez. Altın işlemeli semer bile vursan, eşek yine aynı eşektir"...
Latince'de "Errare humanum est" diye meşhur bir darbımesel vardır. Biz, bu sözü "Beşer şaşar", yani "İnsanoğlu hata yapabilir" diye çevirmişizdir. Gayet doğrudur, hata herkes içindir ve Deniz Baykal da şiirin mânâsını yanlış nakledebilir.
Ama, ya beyti ezbere değil de elindeki kâğıttan okuması? Meselenin beni asıl şaşırtan tarafı, işte burası; yani Deniz Bey'in Ziya Paşa'nın sözlerini bugünün diline çevirirken hata yapması değil, beyti ezbere bilmemesi...
LİDER, BİLMEK ZORUNDADIR
Ben, ortaokulu 1970'de bitirdiğimde Ziya Paşa'nın sadece bu beytini değil, Terkib-i Bend'inin hemen hemen tamamını okuyabiliyordum, zira ezberletmişlerdi. CHP'nin 1938 doğumlu ve benden neredeyse 20 yaş büyük olan 71 yaşındaki "genç" lideri Deniz Baykal ise ortaokulu 1952'de, liseyi 1955'te bitirmiş ama Ziya Paşa'nın bu en meşhur beytini maalesef ancak kâğıda bakarak okuyabilmekte...
Bilmemesinin sebebi, hocalarının kifayetsizliği midir bilmiyorum ama CHP'nin dilinden düşürmediği Batı'daki gerçek demokrasilerde parti liderleri, kendi kültürlerine gayet âşinâdırlar.
BİR ŞİİR DE BENDEN
Söz siyaset meydanlarında revaç bulan "eşek" kavramından açılmışken, Ferid Hoca'ya ait olduğu söylenen ve siyasilerimizin bilmedikleri yahut hâlen hatırlayamadıkları çok güzel bir beyti de sevabına yazayım:
"Öyle bir eşşek ki, bâlâsındaki teşdîdinin / Âlet-i tımara benzer lâyuâdd dendânı var".
Eski Türkçe'de malûm, "şedde" denilen, üzerine geldiği harfi çift okutarak vurgulatan "w"ye benzer bir işaret vardı ve kıvrımlarına da "diş" denirdi. Şair işte bu "şedde"den hareket ediyor ve "Öyle bir eşşek ki, üzerinde şeddenin atları tımar etmeye yarayan kaşağıya benzer sayısız dişleri var. Yani eşek değil, eşşşşşşşşşek" diyor.
