Geniş bir gökyüzü kime yetmez ki diye düşünmeyin. Bir çok sebeple uçaklar gökyüzünde her yerin, her ülkenin üzerinden kısıtlamalar ve yasaklar yüzünden uçamıyor. Evet, uçaklarla dünyanın hemen hemen her yerine en güvenli ve en hızlı şekilde ulaşabiliyoruz. Ancak uçaklar gökyüzünde hedeflerine doğru ilerken birçok kural ve uygulamalar sebebiyle ilginç rotaları takip etmek zorunda kalıyorlar. Rahat ve güvenli uçamıyorlar.

Dünya genelinde günlük ortalama 17 bin civarında uçak gökyüzünde oluyor. Ama bu uçaklarla uçsuz, bucaksız gökyüzünün derinliği ve genişliğinin aksine havacılığın ve hava sahalarının kendine özgü kuralları sebebiyle kısıtlı alanlarda seferler yapılıyor.

Dünyanın bazı yerleri siyasi, tarihi, dini ve çevresel nedenlerden dolayı katı kurallarla uçakların uçuşlarına kapalıdır.

Hafta içi Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Süleymaniye’de PKK terör örgütünün faaliyetlerinin yoğunlaşması, terör örgütünün havalimanına nüfuz etmesi ve böylece uçuş güvenliğinin tehdit edilmesi çerçevesinde Türk hava sahası, Irak Süleymaniye Uluslararası Havalimanı’na iniş/kalkış için kullanacak hava araçlarının kullanımına 3 Nisan itibarıyla kapatılmıştır.” Açıklaması yapıldı. Şu an havayollarının uçamadığı, uçmanın yasak ve tehlikeli olduğu çok sayıda ülke var.

Ukrayna

Geçtiğimiz yıl başlayan Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle Ukrayna üzerinden ticari havayolları uçuş icra edemiyorlar. Havayolları daha önceden kullandıkları bu rotayı kullanamadıkları için daha fazla yakıt ve zaman harcayarak uçuş emniyetinin olduğu hava sahalarını tercih ediyorlar. 2014’te Ukrayna’da 298 kişinin öldüğü Malezya Havayollarına ait “MH17” sefer sayılı uçak bu güzergâh üzerindeyken Rusya-Ukrayna tartışmasının olduğu henüz savaşın yaşanmadığı günlerde düşürülmüştü.

Suriye

Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaş nedeniyle havayolları bu güzergahı kullanamıyor. Suriye’deki iç savaş sadece ülkeyi ve komşu ülkeleri değil havacılık sektörünü de etkiledi. Uçaklar riskli olduğu için 12 yıldır bu hava sahasını kullanamadığı için ciddi anlamda yakıt ve zaman maliyeti katlanıyor.

Libya

Libya, Muammer Kaddafi’nin devrilmesinin ardından kaosa sürüklendi. Ülkede 2011 yılından sonra başlayan iç savaş devam ederken zaman içinde iki farklı yönetim ortaya çıktı. Çatışmalarda binlerce kişi hayatını kaybetti. Özellikle Avrupa’dan Afrika’ya veya Afrika’dan Avrupa’ya sefer gerçekleştirilen uçuşların rotaları değişti ve uçuş süresi bu nedenle uzadı.

Yemen

Yemen’de İran destekli Husiler ile Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun destek verdiği hükümet güçleri arasında 8 yıldır süregelen çatışmalar devam ediyor. İran destekli Husi milislerin, Eylül 2014'te başkent Sana’yı kontrol altına alarak yönetimi ele geçirmesinin ardından Suudi Arabistan, kurucusu olduğu Arap koalisyonuyla 26 Mart 2015’te Yemen’e askeri müdahale başlattı. Operasyon yaklaşık 8 yılı geride bırakmasına rağmen Suudi Arabistan’ın desteklediği hükümet güçleri ülkenin tamamında kontrolü sağlamada başarısız oldu. Yemen hava sahası savaş nedeniyle 8 yıldır kullanılamıyor.

Afganistan

Uluslararası havayolu şirketleri, Taliban kontrolüne geçen Afganistan’ın hava sahasına girmemek için18 Ağustos 2021’de rota değiştirdi. Afganistan Sivil Havacılık Otoritesi, yolcu uçaklarının Afganistan hava sahasını kullanmamasını tavsiye eden bir bildiri yayımladı. Aynı gün Rus havayolu şirketleri Aeroflot ve AirBridgeCargo’nun Afganistan hava sahasının kullanmama kararı aldı. British Airways ve diğer havayolları da bu kervana katıldı. Şu an Afganistan hava sahası riskliler arasında yer alıyor.

Tibet

Çin’in Tibet Bölgesi’nin durumu yukarıda saydıklarımızdan daha farklı. Yasaklı olması savaş sebebiyle değil. Tibet denizden yüksekliği 5 bin metreyi bulan ve içerisinde Everest Tepesini barındıran bir bölge. Bildiğiniz gibi yolcu uçaklarının içi basınçlandırılıyor. Ancak herhangi bir aksi durumda yolculara oksijen maskesi kullandırılıyor. Bunun süresi 15-20 dakika civarı. Bundan dolayı kabin basıncında bir arıza meydana geldiğinde pilotlar 3 bin metre irtifaya inmek zorundalar. Tibet bölgesinde çoğunlukla yükseklik 3 bin metrenin üstündedir. O yüzden bu bölge uçuşlarda kullanılmaz. Öte yandan uçak motorlarından birinde sorun yaşandığı zaman da güvenli uçabilmeleri için belirli irtifaya inmeleri gerekiyor. Buranın yüksekliği buna da müsaade etmiyor.

Kuzey Kore; füze çıkabilir

Kuzey Kore, askeri durumu, dünyadaki gelişmelerin dışında kalarak sürekli yeni silahlar, füzeler test etmesi sebebiyle hava sahası da riskli bulunuyor. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri, Kuzey Kore sınırları boyunca uçuşları yasaklıyor.

Mesela 3 Kasım 2022’de kıtalararası bir balistik füzenin Japonya üzerinden uçması dünyayı alarma geçirmişti.

Küba

Hava sahasının bazı bölümleri riskli olarak tanımlanan ülkelerden birisi de Küba. Tartışmalı uluslararası sular yolcu uçakları için de sıkıntılı noktalar. Bu bölgede geçmişte tartışmalar yaşandı.

Paris şehir merkezi

Dünyanın en fazla ziyaret edilen şehirlerinden birisi olan Paris

üzerinde sivil ve askeri uçakların uçması Savunma Bakanlığı veya Paris Polis Müdürlüğü’nün iznine tabi.İzin alınması halinde de belirli yükseklikte uçmak zorundalar. Yolcu uçakları ise Paris’in belli bölgesi üzerinden uçabiliyor.

Washington DC, ABD

ABD’nin siyasi ve stratejik merkezi Washington DC, Pentagon, Beyaz Saray ve Kongre Binası gibi önemli yerlere ev sahipliği yapıyor. Bu sebeple de şehrin üzerinde hava trafiği yasak. Küçük bir uçak 2014 yılında kazara bölgeye girdiğinde iki F-16 jet tarafından kontrol altına alındı.

Buckingham Sarayı ve Windsor Kalesi

Britanya Krallığının iki önemli stratejik noktası; Buckingham Sarayı Windsor Kalesi de uçuşa yasaklı bölgeler arasında. Yolcu uçağı trafiğini etkilemeyen yasaklı bölgeye özellikle küçük uçakların, davetsiz misafirlerin yaklaşmaması için tedbir alınıyor.

Mekke, Suudi Arabistan

Müslümanların buluşma noktası Mekke, temsil ettiği tarihi ve dini değerler sebebiyle hava sahası koruma altında. Mekke hava sahası üzerinde tüm uçuşlar yasak.