''Doğru anlayabilmek'' için, metin üzerinde, şu "dört husus"u sırayla uygulayabilmeliyiz:
1. Beyinle algıladığımız ''anahtar kelimeler''i bulmak,
2. Anahtar kelimeleri birleştirip anlamlı bir ''özet cümle'' yazabilmek,
3. Kalpte oluşan ''duygu''yu bulabilmek,
4. Bulunan duyguyu, bir ders-mesaj verecek şekilde bir ''ana fikir (ana düşünce) cümlesi" içinde yazmak.
"Özet", bir metnin ''doğru anlaşıldığının'', "ana fikir" ise o metinden ''bir ders çıkarıldığının'' karşılığıdır. Metnin ''özetle anlaşılması'' ve ''ana fikirle bir ders verilmesi'' hususunu ''bir test üreterek'' uygulayalım.
* Doğru Anlamada Dört Husus ve Test Üretme Uygulaması
* Bir metin veya paragraf, peş peşe cümlelerden kurulacağı gibi tek cümlelik de olabilir. Paragrafta, yargıya zarar verecek cümleler, noktalama işaretleri bulunmamalıdır. Aşağıdaki "örnek paragraf" üzerinde, baştan beri üzerinde durduğumuz ''okuma, düşünme ve anlama'' hususlarının bir analizini yapalım.
* Örnek Paragraf
Yazı deyince akıllara önce ne gelir? Çok kişi, bilgiyi geleceğe onunla taşırız, diye düşünür. Doğru da, bu kadarcıkla kalınsa iyi. O koskoca medeniyetleri nasıl kurduk, gelişmeleri sonralara kuşlar uçarak mı taşıdı? Bugünleri neye borçluyuz? Sor da sor. Onca bilgi paylaşımı nasıl gerçekleşti? Kısacası, "Buz üstüne yazı yazılmaz, taş üstüne yazı yazılır!" der tarihimiz. Sözle anlatılanlar kaybolur fakat yazılı belgeler hep kalıcıdır.
* Analiz
1. ''Anahtar kelimeler'': (Nasıl bulunur? "Neler olmasaydı bu paragraf yazılmayacaktı?" sorusu sorulur.)
1)yazı, 2)bilgi taşıma, 3)medeniyet, 4)söz değişir, 5)yazılı belge aynıdır
2. ''Özet'': (Bu anahtar kelimeler, tek cümle içinde yazılır.)
Medeniyetin bilgileri, sözden ziyade yazılı belgelerle kalıcıdır.
3. ''Duygu'': (Paragraftaki ders verici duygu nedir?)
Yararlı olmak
4. ''Ana fikir'': (Duyguyu, tek cümle içinde kullanmalı.)
İnsana yararlı olan hususlar daima korunmalıdır.
Rıdvan Üzel-Eğitim Bilim Uzmanı
ŞİİR
Biz vatanın evladıyız
Tarihte yazar hep adımız
Dalgalan şanlı bayrağımız
Vatana kurban şu canımız
Biz bu vatanın evladıyız
Dünyaca biz destan yazarız
Mertlikle söylenir namımız
Kanla yıkandı bayramız
Biz bu vatanın evladıyız
Ölüme koşarak gideriz
Bu vatan daim bizim deriz
Şehadeti su diye içeriz
Biz bu vatanın evladıyız
Altmışlık Nene Hatun'uyla
'Onbeş'li kınalı Hasan’ıyla
'Yirmiüçlük' Mehmet Hanıyla
Biz bu vatanın evladıyız
Muzaffer Özdemir
TARİHTEN BİR YAPRAK
VARNA SAVAŞI: 10 Kasım 1444’te Varna’da yapılan Osmanlı-Haçlı muharebesi. Sultan İkinci Murat Han'ın Rumeli fütuhatları sonunda Macaristan ve Lehistan ile 12 Temmuz 1444 tarihinde imzalanan Segedin Antlaşması on yıllık bir sulh devresi getiriyordu. Sultan Murat Han, sulh devresinden istifadeyle, veliaht Mehmet’in idaresini görmek için, yorulduğunu ileri sürerek saltanattan çekildi. Oğlu Sultan İkinci Mehmet Han 13 yaşında Osmanlı tahtına geçti. Osmanlı tahtına tecrübesiz zannettikleri birinin çıktığını öğrenen Haçlılar, hazırlığa giriştiler. Fakat Osmanlı dehasıyla Sadrâzam Çandarlı Halîl Paşa'nın isteğiyle İkinci Mehmet Han babasını başkumandan olarak ordunun başına dâvet etti. Tarihin en önemli meydan muharebelerinden biri olan Varna Muharebesi, 10 Kasım 1444 sabahı başladı. Bu savaşta düşmanın kaybı 65 bin, Osmanlının şehidi 15 bindi. Varna Zaferiyle Balkanlarda Osmanlının güç ve kuvvetine karşı koyacak bir kuvvet kalmadı.
