Özellikle 30 yaş üstü kadınlarda görülen polikistik yumurtalık sendromu endokrin bozukluğu sonucu karşılaşılan bir rahatsızlık. Bu hastalığın belirtileri neler, tedavide hangi yollara başvuruluyor? Hem bunların cevabını arayalım hem de diyet programını inceleyelim Polikistik yumurtalık sendromu, üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluktur. Görülme sıklığı yüzde 4 ile 18 arasında değişir. Daha çok 30 yaş ve sonrası kadınlarda görülen bu sendrom hem genetik hem de çevresel faktörlerle ortaya çıkmaktadır. Hastaların yumurtalıklarında kistler bulunur ve yumurtalama fonksiyonu bozulur. Yumurtalıklarında kistlerin bulunması erkeklik hormonu olan androjenin yüksek miktarda salgılanmasına neden olur. Bu durum da adet düzensizlikleri, doğurganlığın azalması, vücutta kıllanma gibi şikayetlerin oluşmasına zemin teşkil eder. Ayrıca androjen fazlalığına bağlı olarak vücutta kan şekerini dengelemekte görev alan insülin hormonu etkisiz hale gelir ve insülin direnci oluşum riski artar. Polikistik yumurtalık sendromu ayrıca tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, lipid bozuklukları, kalp damar hastalıkları, meme ve endometrium kanseri gibi hastalıkların gelişim riskini de artırmaktadır. Hekimler polikistik yumurtalık sendromu tanısı için sıklıkla Rotterdam veya National Instutes of Health kriterlerini kullanmaktadırlar. National Instutes of Health'e göre polikistik yumurtalık sendromunun tanı kriterleri androjen fazlalığı, yumurtlamanın az veya hiç olmaması, adet düzensizlikleri ve yumurtalıklarda kistin olmasıdır. Rotterdam kriterlerine göre ise bu şikayetlerden ikisinin varlığı tanı koymak için yeterlidir. ŞİŞMANLIKLA İLİŞKİLİ Yağlanma ve şişmanlık polikistik yumurtalık sendromu için en önemli risk faktörüdür. Çünkü kadınlarda aşırı yağlanma sonucunda artan yağ dokusu hormon dengesini bozar, androjen artışına neden olmaktadır. Bunun yanında polikistik yumurtalık sendromu olan kadınlar da fazla kilo açısından risk altındadır, polikistik yumurtalık hastalığına sahip kadınların yüzde 30 ile 75'i fazla kilolu ya da obezdir. Yani normal kilolu kadınlarda da polikistik yumurtalık sendromu görülse de şişman kadınlarda görülme olasılığı daha fazladır denilebilir. Sendromun belirtileri * Adet düzensizlikleri * Kilo artışı * Vücutta (özellikle yüz bölgesinde) aşırı tüylenme * Ciltte kuruluk ve sivilcelenme * Saç dökülmesi * Seste kalınlaşma * Hormon dengesizlikleri * Artmış kan şekeri seviyesi Rahatsızlığa çözüm için beslenme önerileri * Beslenme tedavisinde kan şekerinin düzenlenmesi için öğün atlanmamalı, günde en az üç ana öğün, iki ara öğün yapılmalıdır. * Şeker ve nişasta içeriği yüksek kek, kurabiye, börek ve gofret, bisküvi gibi kan şekerini hızla yükseltecek besinlerden uzak durulmalıdır. * Ara öğünlerde yulaf, süt, yoğurt, bal, pekmez, taze meyve, kuru yemişlerle hazırlanmış sağlıklı alternatif tatlılar küçük porsiyonlarda tercih edilebilir. * Kan şekeri kontrolünü sağlayan, diyet lif içeriği yüksek, glisemik indeksi düşük olan sebze ve meyveler her gün en az beş porsiyon, kurubaklagiller haftada en az iki porsiyon ve tam tahıllar her öğünde 1-2 porsiyon tüketilmelidir. * Haftada 1-2 kez yağsız kırmızı et, haftada en az 2 kez balık diğer günler tavuk veya hindi eti tercih edilmelidir. * Kaymaklı süt ve süt ürünleri yerine az yağlı olanları tüketmek, kızartma, tereyağı, kırmızı etlerin görünür yağlarından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Doymamış yağ asitlerinden zengin zeytinyağı, fındık, ceviz, badem gibi kuru yemişler tercih edilmelidir. * Soğuk sularda yaşayan uskumru, sardalye, ringa, somon gibi yağlı balıklar; bunun yanında keten tohumu ve ceviz gibi bitkisel besinler de omega 3 içeriğine sahip değerli besinler beslenmede mutlaka yer almalıdır. * Arpa, yulaf, buğday, kurubaklagil, mercimek, kuru fasulye, keten tohumu, susam, elma, havuç gibi besinlerde bulunan bitkisel fitoöstrojenler erkeklik hormonu seviyelerinin azalmasını sağlar. * Alkol ve enerji içeriği yüksek meşrubat ve hazır meyve sularından kaçınılmalıdır. * Su tüketimi günde en az 2-2.5 litre olacak şekilde ayarlanmalıdır. * Stres, kan şekerini yükseltmekte ve yüksek düzeyde seyreden kortizol, insülin direncini şiddetlendirmektedir. Bu yüzden stres yönetimi tedavide büyük önem taşımaktadır. YAĞ YAKAN POLİKİSTİK YUMURTALIK SENDROMU DİYETİ Bu diyeti uygulayan kadınların 5 günde 2 kilo kadar yağ kaybederek hızlı bir insülin direnci kırılması da sağlanabilmektedir. KAHVALTI * 1 dilim peynir veya 1 adet haşlanmış yumurta * 1 ince dilim tam buğday ekmeği * 5 - 6 adet zeytin * Domates, salatalık, biber, maydanoz, dereotu, tere ÖĞLE YEMEĞİ * 1 porsiyon karabuğdaylı brokoli yemeği * ince dilim tam buğday ekmeği * büyük kase zeytinyağlı ve limonlu mevsim salata ARA ÖĞÜN * 1 avuç içi kadar çiğ fındık veya badem KARABUĞDAYLI BROKOLİ YEMEĞİ TARİFİ Malzemeler (4 kişilik) * 1 büyük boy brokoli * 1 büyük boy domates * 1 küçük boy kuru soğan * 1 küçük boy havuç * 2 orta boy kırmızı biber * 2 orta boy yeşil biber * 1 diş sarımsak * 4 yemek kaşığı karabuğday * 1 yemek kaşığı zeytinyağı * Kimyon, zerdeçal, tane karabiber, tuz Yapılışı Havuç ve domatesi küp küp, kuru soğan ve biberleri ince ince doğrayınız. Tencereye yağı ekleyiniz ve üzerine brokoli hariç tüm sebzeleri ekleyip 1-2 dakika kavurunuz. Küçük şekilde doğradığınız brokoliyi ekleyip 1-2 dakika daha kavurunuz. Sebzelerin üzerine karabuğdayı, baharatları ve 1 çay bardağı kadar su ekleyip tencerenin kapağını kapatınız. 25-30 dakika pişiriniz. Ara öğün * 1 su bardağı taze naneli, dereotlu ayran veya kefir AKŞAM YEMEĞİ ÖĞLE YEMEĞİ KAHVALTI * 120 gram ızgara et/tavuk/hindi/ balık * Havuçlu kırmızı pancar salatası HAVUÇLU KIRMIZI PANCAR SALATASI Malzemeler * 1 adet kırmızı pancar * 1 adet havuç * 2 yemek kaşığı yoğurt * 1 yemek kaşığı zeytinyağı * 4 tam ceviz * 1 diş sarımsak Ara öğün * 1 orta boy kivi veya 2 küçük boy mandalina Yapılışı Havuç ve pancarları iyice yıkadıktan sonra kabuklarını soyup rendeleyiniz. Sonrasında tavada zeytinyağında kısık ateşte pişiriniz. Soğuduktan sonra yoğurt, sarımsak ve ceviz ekleyip servis ediniz.