Resmi Gazete’de 2 Ağustos 2019 tarihinde yayımlanan general terfi listesine göre, son YAŞ’ta Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nda toplam 23 albay tuğgenerallik rütbesine terfi etmiştir. Bu toplam içinde kurmay albay olanların sayısı yalnızca 2’dir. Bu kurmay subaylar listede birinci ve ikinci sıradan terfi etmiştir.
Tuğgeneralliğe terfi eden kalan 21 albayın tümü de geleneksel kurmay eğitim sisteminden geçmemiş olan sınıf subaylarıdır. Bunlar arasında piyade, piyade komando, tank, topçu, muhabere, istihkam ve istihbarat gibi muhtelif sınıflardan subaylar bulunuyor.
Peki diğer kuvvetlerde durum ne? Deniz Kuvvetleri’nde tablo biraz değişik. Bu kuvvette toplam 11 albay tuğamiralliğe terfi etmiş, bunların ilk 8’i kurmay albay rütbesinde.
Hava Kuvvetleri’ne baktığımızda, yalnızca 6 albayın tuğgeneral rütbesini aldığını ve bunlardan yalnızca 1’inin kurmay olduğunu görüyoruz.
*
YAŞ’ta karşımıza çıkan bu tablonun ne anlama geldiğini anlayabilmek için “Sistem geçmişte nasıldı” sorusuna yanıt aramamız gerekiyor. Geriye dönük bir şekilde sistemin işleyişine baktığımızda, özellikle 15 Temmuz 2016 darbe girişimi öncesindeki dönemde her üç kuvvette de generalliğe geçişte sistemin -belli istisnalar olmakla birlikte- ağırlıklı olarak kurmay subayların terfi etmesi üzerine kurulu olduğunu vurgulamalıyız.
Bu saptamayı rakamlarla ortaya koyabiliriz. Önce AK Parti iktidara gelmeden önce 2002 Ağustos ayında, Genelkurmay Başkanlığı’nda Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun görev yaptığı, Bülent Ecevit’in başbakanlığındaki koalisyon hükümeti dönemindeki son YAŞ kararlarına bakalım.
2002 YAŞ’ında Kara Kuvvetleri’nde 24 albay tuğgeneralliğe terfi ederken, bunlardan ilk 21’i kurmay sınıfından çıkmış. Buradaki ‘24’te 21’ oranı aslında AK Parti iktidara geldikten sonra da –bazı yıllarda istisnai değişikliklerle- aynen devam etmiş. Örneğin, bu oran 2003’te ‘24’te 20’, 2004’te ‘23’te 20’ olmuş. 2005’te ‘24’te 24’, 2006’da yine ‘24’te 21’, 2007’de ise ‘23’te 20’ olmuş. Daha sonra 2008, 2009, 2010, 2011 yılları hep ‘24’te 21’ seyretmiş. Balyoz gibi kumpas davalarının başlamasını izleyen yıllardaki tasfiyeler nedeniyle oranda küçük çapta oynamalar olsa da genel teamül korunmuş. Örnek vermek gerekirse, bu oran 2015 yılında ‘26’da 23’.
*
Aynı soruya 15 Temmuz’a kadar olan dönem için Deniz Kuvvetleri’nde yanıt aramaya çalışalım. Deniz Kuvvetleri’nde teamül her yıl YAŞ’tan 7 tuğamiralin çıkması ve bunların genellikle tümünün kurmay subay olması şeklinde işlemiş. Örneğin 2001, 2002, 2003’te ‘7’de 7’, 2004’te ‘7’de 6’ oranıyla karşılaşıyoruz. Oran 2008-2011 yılları arasında ‘7’de 6’ çizgisinde seyretmiş. 2011 sonrasında tuğamiral sayısı genellikle 8 eşiğinde seyrediyor.
Hava Kuvvetleri’nde ise işleyiş her yıl YAŞ’ta tuğgeneralliğe 8 subayın terfi etmesi. Havacılarda nadiren kurmay subay olmayan bir albayın tuğgeneral olabildiği görülüyor. Oran 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2008 yılları hep ‘8’de 8’ gidiyor. 2005’te bu oran 8’de 7’ye düşüyor, 2009’da 9/9 ve 2010’da ‘8’de 8’ oluyor. 2001 sonrasında YAŞ’tan genelde 9 ya da 10 tuğgeneral çıkıyor.
*
Şimdi kısaca 15 Temmuz’dan sonra beliren tabloya göz atalım.
Kuşkusuz 15 Temmuz darbe girişiminin hemen ardından yapılan 2016 YAŞ’ını olağanüstü koşullarda gerçekleşmiş bir toplantı olarak görmek ve orduda gerçekleşen büyük tasfiye sonrasında alınan kararları da bu çerçevede değerlendirmek gerekiyor.
2016 YAŞ’ında rekor sayıyla 57 albay generalliğe yükseltilirken bunlardan yalnızca 24’ü kurmay subaydı. Kalan 33’ü ise sınıf subayıydı. Böylelikle çoğunluk ilk kez sınıf subaylarına geçmiş oldu. Deniz Kuvvetleri’nde ise 14 albay tuğamiral oldu. Bunların yarıdan bir fazlası yani 8’i kurmay albaydı. Hava Kuvvetleri’nde ise 28 generalden 17’si kurmaydı.
2017 YAŞ’ında Kara Kuvvetleri’ndeki terfi listesinde sınıf subayları kurmay subayları sayıca ikinci kez geçti. Generalliğe terfi eden 37 albaydan yalnızca 17’si kurmaydı. Buna karşılık Deniz Kuvvetleri’nde 16 albaydan 10’u kurmaylardan seçildi. Hava Kuvvetleri’nde 10 albay tuğgeneral rütbesine yükselmeye hak kazandı. Bu grup kurmay subayları ve sınıf subayları arasında (5/5) eşit bir şekilde dağılmıştı.
Gelelim 2018 YAŞ’ına. Bu YAŞ’ta Kara Kuvvetleri’nde 24 albay general olurken bunlar arasında kurmayların sayısı 8’le sınırlı kaldı, sınıf subayları 16 kişiyle yine çoğunluğu oluşturdu. Deniz Kuvvetleri’nde 9 tuğamiral içinde kurmaylar 4’le sınırlı kaldı. Hava Kuvvetleri’nde 8 albay tuğgeneral olurken içlerinde yalnızca 1’i kurmay subaydı.
2019 YAŞ’ındaki durumu yazının girişinde özetlemiştik.
Bu yazıda somut veriler üzerinden bir fotoğraf çektik. Yarın bu verilerin değerlendirmesine geçebiliriz. Ayrıca, 15 Temmuz faktörü nedeniyle her kuvvette farklı durumların ortaya çıkabileceğini de dikkate almalıyız.
