Top
Ayşe Özek Karasu

Ayşe Özek Karasu

akarasu@htgazete.com.tr

12/10/2021

Bisiklet kuyruğu ve cips kıtlığı

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD ve bazı Avrupa ülkelerindeki benzin ve yiyecek kıtlığına dair sözleri muhtemelen kendisinin ve iletişim kadrosunun da beklediği etkiyi yaptı. Bolca konuşuldu.

CHP Lideri Kılıçdaroğlu anında karşılık verdi; “Efendim kuyruklar varmış; Almanlar, Amerikalılar, İngilizler açlık ve sefalet çekiyormuş. Erdoğan, karakışta bu millete yaratacağı sefalete algısal zemin hazırlamaya çalışıyor. Yalanlar söyleyerek halkı trajediye hazırlamak istiyor” dedi.

Aslında yalan değil. Cumhurbaşkanı’nın andığı ülkelerde gerçekten bazı mal ve hizmetlerde pandemi öncesine göre kıtlık ve fiyat artışları var. Temel ihtiyaç maddeleri mi? Değil. Ama kuyruksa kuyruk.

İngiltere’de durum biraz farklı. Brexit sonrası iklim malum; market rafları bazı gıdalardan mahrum kaldı ve Polonyalı şoförler çekip gittiği için kamyoncu sıkıntısından benzin pompaya varamadı, kuyruklar oluştu. Ronaldo’nun şoförünün bile yedi saat sırada beklediğine dair haberler çıktı. Ordu imdada yetişti de kriz aşılır gibi oldu.

Gerçi Almanya’da yiyecek kıtlığı olduğuna dair bir emare yok ama enerji fiyatlarının fahiş düzeyde arttığı doğru. Mesela konutların kullandığı elektrikte bütün zamanların rekorları kırılıyor. Spiegel’in haberine göre konut elektriğine son bir yılda yüzde 6.6 zam geldi – bize az görünse de zam zamdır. Eylül sonu itibariyle kilovat saati 30.54 cent’e yükseldi, geçen yılki fiyat 28.65 cent idi.

Doğalgazda da kışa girerken doluluk oranı geçen yıla göre düşük, fiyat yüksek; bir önceki yıla göre artış yüzde 177 düzeyinde. Çünkü Asya’dan Avrupa’ya tankerle sıvılaştırılmış doğal gaz naklinin maliyeti yüksek. Rus devlet şirketi Gasprom ise anlaşmalara sadık kalmakla birlikte Ukrayna’dan geçen boru hatlarına beklenen miktarda gaz vermiyor. Çünkü Kuzey Akımı 2 üzerinden gaz nakli daha ekonomik olacak. Kuzey Denizi boru hattı faaliyete geçtiği zaman doğal gaz akışının da artması bekleniyor.

LİMANLARDA TRAFİK SIKIŞIK

Başta Asya, uzak coğrafyalardan konteyner taşımacılığında yaşanan sorun ikmal zincirlerinde kendini hissettirmeye başladı.

Pandemi kapanmaları perakende satışlarında büyük düşüşe neden olmuştu. Şimdi açılmalar başlayınca açığı kapatmak için konteyner taşımacılığına aşırı yük bindi. Özellikle ABD ve Çin limanları istiap haddini aştı ve yüzlerce konteyner gemisi limanlara giriş için sırada bekliyor.

Limana varıştan sonra da kamyoncu darlığı başlıyor. ABD ve Avrupa ülkelerindeki kamyon şoförü karadaki ikmal zincirini aksatıyor.

Bu şartlarda konteyner navlun fiyatları da tavan yaptı. BBC’nin nakliye kaynaklarından aldığı bilgiye göre Asya’dan Avrupa’ya 40’lık bir konteyneri nakletmenin bedeli 17 bin 500 dolar; bir önceki yıla göre on kat artış söz konusu. Piyasayı kızıştıran bir unsur da bazı nakliye şirketlerinin birkaç haftada garantili taşıma güvencesine karşılık ekstra fatura kesmesi. İthalatçılar arasında rakiplere çelme takmak için ekstra fiyat teklif edenler varmış ayrıca.

Yüksek talep karşısında nakliye sektörünün düştüğü durum ve küresel ekonomi açısından önemi ortada. Bu nedenle bazı büyük şirketler konteyner ve gemi alımlarına başladı. Aralarında Amerikan Walmart ve Home Depot ile İsveçli Ikea da var. Navlun maliyetlerindeki artış nedeniyle Ikea, Türkiye dahil birçok ülkede yerel üretimi artırma kararı aldı.

KÜRESEL BİSİKLET DARBOĞAZI

İmalat ve lojistik sektörünün yetişemediği mallardan biri bisiklet. Forbes dergisinin haberine göre küresel bisiklet sıkıntısı var. Müsebbibi korona. Ama aslında kıtlığın nedeni pandemi öncesindeki imalat stratejileriyle de ilgili.

Pandemi kapanmalarında ABD, Fransa ve diğer bazı ülkelerde bisiklete olan talep arttı. Spor salonları kapalıyken fit kalmak isteyenler, çocuklarını bisikletle oyalamaya çalışanlar ya da ulaşım aracı olarak iki tekerleğe yönelenler nedeniyle.

Bisiklet imalatı 1980’lerde büyük ölçüde Asya’ya, Çin ve Tayvan’a kaydırılmıştı. ABD ve Avrupa ülkelerinde bisiklet sektörü ithalata bağımlı hale gelmişti. Gerçi ikmal zincirinde aksamalar oluyor, fakat ciddiye alınmıyordu.

Geçen yıl kapanmalarda eldeki stoklarla çok iyi iş yaptı sektör. Ancak açılma faslıyla birlikte ikmal zinciri tamamen çöktü. Stokları dengeli tutmak için ön siparişle çalışan şirketlerin elinde mal kalmadı. Nakliye krizi kadar, Çin’de bazı fabrikaların pandemide kapanması da etkili oldu. Forbes’un yazdığına göre bu yıl ilkbahar için verilen siparişler yaz aylarına bile yetiştirilemedi. Şimdi de belirli modellerde haftalar, hatta ayları alan bekleme listeleri var. İnternet siparişlerine gelince, teslimat takvimi yok.

OBEZİTEYE KARŞI BİREBİR KITLIK

Deniz ve kara taşımacılığındaki ikmal zincirlerinde yaşanan kriz gelişmiş ülkelerde gıda sektörünü de etkiliyor. Gıda dediysek, ABD özelinde abur cubur aslında. CNN Int. bildiriyor: “Kötü haberlere hazır olun. Market rafları önceki zamanlarda olduğu gibi sınırsız seçenekle dolu olmayacak. Önümüzdeki kış aylarında çok sevdiğiniz bazı çerez, içecek, şekerleme ve dondurulmuş gıdalardan mahrum kalabilirsiniz…”

CNN, ülkenin en büyük gıda üreticileriyle dağıtımcılar arasındaki e-mail yazışmalarına ulaşmış. Bu yazışmalara bakarak piyasada sınırlı bulunacak gıdaları sıralıyor: Pirinç patlağı “Rice Krispies Treats”, ekşi şeker “Sour Patch Kids”, Ben & Jerry’nin bazı dondurma çeşitleri ve cold brew karamel lattesi, Toblerone çikolata, Kellogg’un Pringles ve bazı gevrekleri, McCormick’in gurme baharatları, Marie Callender’s dondurulmuş tartları vs. Bazı ürünlerde kavanoz ve ambalaj gediği de varmış.

Yazışmalara göre bazı tedarikçiler dükkan ve marketlere “Yüksek talep olan ürünlerde promosyonları iptal edin ki, raflar çabuk boşalmasın” diye telkin de bulunuyormuş.

Sıkıntısı çekilecek gıdaların çoğu temel ihtiyaç maddesi değil, yüksek kalorili niş ürünler. Ama kıtlıksa kıtlık...

Yazıyı Paylaş

Google +

Whatsapp