Önce durum tespiti ile başlayalım. Başta Avrupa olmak üzere dünya ekonomileri hissedilir derecede yavaşlıyor. Yavaşlamanın ötesinde resesyon bekleniyor.
➔Çünkü Rusya dünyaya ucuz hammadde ve enerji sağlıyordu. Ukrayna’ya savaş açınca Batı tarafından siyasi ve ekonomik ambargoyla karşılaştı ve küresel ticaretten dışlandı.
➔Avrupa ile Rusya arasındaki ticaret dramatik boyutta azalmakla kalmadı, Avrupa’nın enerjisi de kesildi. Bu durum Avrupa’da sıçrayan enflasyonun ana nedeni.
➔Doğalgaz kesintisi tedarik sorunu yaratarak Avrupa’da üretimi düşürüyor ve hane halkı tüketimini azaltıyor.
➔Üzerine Çin’in Covid önlemleri ile sık sık kapanmaları ve ekonomisinin yavaşlaması geldi. Çin 2022’de son 40 yılın en düşük büyümesiyle karşı karşıya. Üretimi azalırken dünyaya mal veremiyor ve tüketimi de azalıyor.
AVRUPA’NIN PAZAR VE REKABET KAYBI
-Bu durum, dünyadan daha az mal alması ve daha az mal satması demek. Çin’e en çok mal satan ve Çin’den en çok mal alan kıta ise Avrupa.
➔Avrupa’yı ve lider ekonomisi Almanya’yı, Avrupa ve de Almanya yapan ihracatıdır. Ancak gelinen aşamada Rusya ve Çin olarak en büyük iki pazarında ihracat ya kesildi ya da azalıyor.
➔Dahası ihracatla dönen Avrupa ekonomilerinde hızla artan üretim maliyetleri bölgenin küresel çaptaki rekabet gücünü kırıyor. Bu da Avrupa Birliği ülkelerinin önümüzdeki dönemde ihracat alanında önemli sıkıntılar yaşayacağına işaret ediyor.
➔Hane halkı ise kışın gelecek elektrik ve doğalgaz faturaları ile başa çıkmak için tüketimini kısıyor. Almanya’da tekstil ürünlerinin hane halkı tüketimindeki önemi 17’inci sıradaymış. Nitekim Türkiye’nin bu kıtaya hazır giyim ve tekstil ihracatı düşüyor. İthal edilen makineler elde kaldı.
➔Üretim ise enerji darboğazı yanında iç talebin ve ihracatın azalmasıyla düşüyor. PMI rakamları daralma bölgesi olan 50 sınırının altına indi.
➔Tüm bu gelişmelere ek olarak Avrupalılar için ABD’den veya diğer ülkelerden dolar bazında ithalat yapmak, hem enflasyon artışını hem de paranın değer kaybını üstlenmek demek. ABD’nin üretici fiyatları yüzde 8.7 arttı. Dolar da Euroya karşı yılbaşından bu yana yüzde 15 değer kaybetti.
➔Bu nedenledir ki şu an için tartışılan ana gündem, hangi ülkenin resesyona ne zaman girdiği veya gireceği konusu oluyor. Gelecek aylarda hızla artan enerji ve hammadde fiyatlarının etkisiyle Avrupa ekonomilerini çok daha zor günler bekliyor.
DOLAR TEK BAŞINA KALDI
➔ Avrupa zayıf, ABD ekonomisi daha güçlü ve faiz farkı yüksek. Fed daha erken harekete geçti ve daha atak davrandı, Avrupa Merkez Bankası ECB ise geç kaldı.
➔Ayrıca Amerikan merkez bankasının faiz artışlarını sürdüreceği yönündeki açıklamaları doların önümüzdeki aylar hatta yıllar boyunca değerini daha yükseltebileceği ve yüksek seviyelerini koruyabileceği ihtimalini güçlendiriyor.
➔Fed geçen haftaki toplantısında enflasyonun yüzde 2 seviyesine inene kadar mevcut yüksek faiz politikasına devam edeceğini açıkladı. ABD’de yüzde 8 - 8,5 bandında seyreden enflasyonun hedeflenen orana inmesi ise yılları alabilecek bir gelişme.
➔Dolar endeksinin kısa ve orta vadede yönü aşağıdan ziyade yukarıya doğru ve rekorları kırmaya devam etmesi yüksek ihtimal.
➔Avrupa'daki bu gelişmeler elbette uluslararası finansal ve doğrudan yatırımcıların gözünden kaçmıyor. Avrupa'ya yönelik portföy ve doğrudan yatırımlar hissedilir derecede yavaşlıyor.
➔Sonuçta yüksek enflasyon, resesyon, enerji krizi ve savaşın gölgesinde ABD doları güvenli liman statüsünde tek başına kalıyor. Karşısına rakip olarak çıkabilen yok. Diğer büyük paralar Euro, sterlin, yen yere serilmiş durumda.
➔Dolar altın, gayrimenkul ve emtia dahil bütün varlık fiyatlarına karşı da yükseliyor. Prens Charles İngiltere’de, dolar ise tüm dünyada krallık tahtına oturdu.
➔İşte geçen hafta bunu yaşadık. Dolar 1985 sonrasının en güçlü düzeyine yükseldi. Büyük paralar karşısında doların değerini ölçen Dolar Endeksi 113.19 düzeyine çıktı ve bir haftada yüzde 3.1 arttı.
➔Doların primi, Fed Başkanı Powell’ın tarihi konuşmayı yaptığı Jackson Hole sonrası geçen bir ayda yüzde 4.7’yi buldu. Yıl başına göre artışı da yüzde 18.4 oldu.
➔ Gelişmekte olan ülke paraları ise dolar karşısında daha dirençli çıktı. JP Morgan Gelişen Ülke Kur Endeksi 49.044 düzeyi ile dolara karşı 2022’de yüzde 6.7 geriledi.
EURO AB’NİN AŞIL TOPUĞU MU?
➔Yatırımcı doğal olarak hem faiz getirisi yüksek hem temel göstergeleri daha sağlam ülkenin tahviline yöneliyor. Bu ülke şu sıralar ABD oluyor.
➔Fed faiz artışında kısa ve orta vadede hız kesmeyeceğini dikkate alırsak döviz ve tahvil piyasalarında doların Euro'ya karşı değer yitirmesi, olağanüstü bir durum yaşanmadığı sürece, pek mümkün görünmüyor.
➔Bu uzun vadede zaten resesyon baskısı ile yaşayan Avrupa ekonomisi için çok tehlikeli bir gelişme. Euro adeta AB’nın aşıl topuğu gibi.
➔Rusya'nın doğalgaz fiyatlarına yönelik yapacağı her zam açıklaması ve her yeni kısıntı haberi Euro'nun belini biraz daha bükecek.
➔Kendisine siyasi ve ekonomik savaş açmış Avrupa'ya, Rusya da benzer bir şekilde ekonomik savaşla cevap veriyor.
➔Rus tarafı Euro'nun bu zayıf anından faydalanarak Avrupa'ya maksimum zarar verme imkanına sahip. Putin de bunu yapmaktan imtina edecek bir lidere benzemiyor.
-Avrupa’nın doğalgaz vanası olduğu gibi, artık parasının ipi de Putin’in eline geçti. Doğalgaz ve savaşla ilgili yapacağı her açıklama ve manevrayla Putin Euroyu yerinden oynatacak duruma geldi artık.
➔ING Bank Teknik Analisti Akker yaptığı açıklamada bu ve buna benzer jeopolitik- ekonomik olaylar nedeniyle Euro dolar paritesinin gelecek aylarda 0.75-0.80 seviyesine kadar inebileceği tahmininde bulundu.
➔Euro ve AB bölgesi Rusya ile girdiği savaş oyununda ağır yara almış durumda. Bu halde kalması ise 1992 yılında George Soros'un sterline yaptığı ve 1 milyar sterlin mertebesinde kazanç elde ettiği spekülatif atağın benzerlerine yol açabilir.
STERLİNİN DURUMU
➔İngiltere’nin 70 yıllık kraliçesi öldü, ülkenin kolu kanadı kırıldı sanki. Prens Charles yeni kral, başbakan da yeni. Hükümete yönelik ise güven yok. Ülkeyi zor döneminde çekip çevirecek güçlü siyasi liderlik ortalıkta görülmüyor.
➔İngiltere ekonomisi Avrupa’dan daha sorunlu ve üretim gücü zayıf. Ekonominin gücü Londra’nın finans merkezi olmasından ve hizmetler sektöründen geliyor.
➔ABD ile yapmayı istediği Serbest Ticaret Anlaşması’ndan henüz haber yok.
➔Enflasyon ise Avrupa’dan daha yüksek ve kış aylarında çift haneyi geçmeye aday. Yüzde 15’leri önce İngiltere’nin görmesi bekleniyor.
➔Ekonomide resesyonun 4. çeyrek itibariyle başlayacağı ve yaklaşık 5 çeyrek süreceği tahmin ediyor.
➔Avrupa Birliği'nin aksine İngiltere krizden çıkabilmek için yeniden büyümeyi ateşlemeyi planlıyor. Bunun için büyük boyutlu vergi indirimleri ve enerji destek paketi açıkladılar. İşin finansmanı da borçlanma ile sağlanacak.
➔Ancak hem finansal piyasalardaki yatırımcılar hem de hane halkının yeni hükümetin başarılı olabileceğine inancı oldukça düşük.
➔Bu nedenledir ki cuma günü İngiliz Sterlini, dolar karşısında 1.0858’e inerek 1985 yılından bu yana en düşük seviyesine geriledi. Sterlinin haftalık düşüşü yüzde 4.8’e, bu yıl içindeki kaybı yüzde 20’ye vardı.
➔Alınan son ekonomik kararların riskli olduğu ve para biriminin değer kaybının süreceği öngörülüyor. Sterlinin ilk etapta 1985’teki 1.0520’lik tarihsel dip düzeyine inebileceği ve 1 dolar seviyesine kadar düşebileceği tahmin ediliyor.
