Amerika’da enflasyon yüzde 8.6’yla 40 yılın en yükseğine çıkınca, Fed 75 baz puanla 28 yılın en yüksek faiz artırımına gitti. Temmuz ayı toplantısında 50 veya 75 puan artırım yapılacağını belirten Fed bundan sonraki adımların gelişmelere ve verilere bağlı olacağını ifade etti.
Banka ABD’nin bu yılki büyüme tahminini yüzde 2.8’den 1.7’ye indirdi, işsizlik oranını yüzde 3.5’tan yüzde 3.7’ye yükseltti, enflasyon tahmini de yüzde 4.3’ten 5.3’e artırdı.
Mart ayında yüzde 1.9 olan yıl sonu faiz tahminini ise yüzde 3.4’e yükseltti. Bu da yılın geri kalanında 175 baz puan faiz artırımına gidileceği demek. Gelecek yıl sonu faiz tahmini de 1 puan artırarak yüzde 3.8’e çıkardı. Fed gelecek yıl da 2 çeyrek puanlık faiz artırımına daha gidecek.
RESESYON ABD’Yİ VURUR MU?
➔Yükselen enflasyona karşı Fed’in agresifleşmesi, yıl sonu için faiz tahminini yaklaşık bir kat artırırken büyümeyi aşağı çekmesi, işsizliği artırması, var olan resesyon korkusunu sıçrattı.
➔ABD’nin önümüzdeki bir yıl veya 1.5 yılda resesyona girmesine artık yüzde 40’tan daha fazla olasılık tanınıyor. En azından hafif bir resesyonun olabileceği artık çoğunluk tarafından kabul görüyor.
➔Resesyonun geçen haftanın en yoğun işlenen konusu haline gelmesiyle sonunda ABD Başkanı Biden “resesyon önlenebilir” dedi.
➔Küresel krizde Fed başkanı olan Ben Bernanke ise “Bir resesyon yaşanması ihtimali var. Ekonomistler resesyonları öngörmekte çok kötüler. Bence Fed’in ve Powell’ın yumuşak inişi gerçekleştirmek için makul bir şansı var. 40 yılın en yüksek enflasyonu, resesyon olmadan ya da hafif bir resesyonla aşağı çekilebilir” dedi.
➔Bloomberg Economics’in tahminlerinde de ABD ekonomisinde 2024 başına kadar resesyona girmesine dörtte üç olasılık verildi. Bank of America ise resesyon yaşanması ihtimalini yüzde 40 buldu.
DÜNYA BÜYÜMESİ YARIYA İNİYOR
➔Avrupa için bu yıl yüzde 2.8 ve gelecek yıl yüzde 2.1 büyüme tahmin ediliyor.
Ama bu kıtada da enflasyonla mücadele için faiz artırımı başlayacak. Gelecek ay başlayacak artırımların yıl sonuna kadar 125 baz puanı bulması bekleniyor.
➔Yükselen enflasyon ve artan faizler tüketimi baskılarken, Rusya-Ukrayna savaşı enerji ve emtia tedarikini zorlaştırıyor. Amerika’da bir LNG istasyonundaki yangın bile geçen hafta Avrupa doğalgaz fiyatını yüzde 50 sıçratmaya yetti.
➔Hem talep azalması hem de enerji krizi sonucu Avrupa’nın gelecek kış aylarında resesyona gireceği tahmin ediliyor.
➔Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin de yavaşlıyor. Bu yılki büyümesinin yüzde 4.2 olacağı tahmin ediliyor.
➔Sonuçta küresel ekonomik büyümenin geçen yılki 6.1 düzeyinden bu yıl Dünya Bankası tahminiyle yüzde 2.9’a ineceği öngörüldü.
➔OECD ise yüzde 4.5 olan büyüme tahminini yüzde 3.0’e düşürdü. Tahminler büyümenin yarı yarıya düşeceği yönünde.
7 AYDA %77, 1 HAFTADA %28 DÜŞTÜ
➔Sıçrayan enflasyonu şok faiz artırımları ve onu da ekonomide resesyon korkusu izleyince küresel finansal piyasaların atmosferi iyice değişti. Tam korona salgınının başlangıcında Mart 2020’nin üçüncü haftasına benzer kaotik bir hafta yaşandı.
➔Hatta bol ve ucuz paraya en duyarlı, bundan en çok beslenen en riskli araç olan kripto varlık piyasası çöktü. Bu piyasanın fiyat düzeyini ölçen Bloomberg Galaxy Endeksi geçen hafta yüzde 28.4 daha geriledi.
➔10 Kasım’da 3966 ile rekor değerine ulaşan endeks 17 Haziran Cuma günü 898’den kapandı ve 7 ayda yüzde 77.3 geriledi.
➔Piyasanın toplam büyüklüğü 2 trilyon 995 milyar dolarlık en yüksek düzeyinden 18 Haziran’da 798 milyar dolar kadar indi. En tepeden en düşüğe 7 aylık kayıp 2 trilyon 157 milyar dolara vardı.
➔Kripto varlıklar daha önce de bu düzeyde hatta daha fazla düşüş gösterdi ve kısa zamanda toparlandı.
➔Çünkü 2009’da başlayan kripto varlık döneminde hep bol ve ucuz para oldu. Bu para gidecek yer aradı, en riskli varlıklara dahi yöneldi. Paradan para kazanıldıkça hep daha fazlası istendi ve kripto piyasası böyle keşfedildi.
BU KEZ NİYE FARKLI?
➔Şimdi ise durum farklı. Bol ve ucuz para döneminin geride kalmasından en çok kripto varlık piyasası etkileniyor ve bu durum yakın zamanda pek de değişmeyecek.
➔Üstelik bunun üzerine piyasaya yönelik regülasyonlar gelecek. İşlemler ve piyasa zapturapt altına alınacak. Teminatlar artacak, vergi getirilecek, şeffaflık, gözetlenebilir ve denetlenebilir olacak.
➔Düzenlemeler ile gelecek yeni yapı, piyasanın orta ve uzun vadede daha güvenilir ve sürdürülebilir olmasını sağlayabilir. Bu yönüyle piyasayı büyütecek ve piyasanın lehine olacak bir gelişme. Ama bütün bunlar kısa vadede piyasayı daraltıcı gelişmeler.
➔Bu nedenle geçmişte elde edilen kazançlar ve yaşanan büyük oynaklıklar, büyük balinalara rağmen önümüzdeki dönemde giderek azalacak. Çünkü paranın maliyeti artıyor ve normale dönüyor. Ortalığa saçılacak, büyük riskler alacak gözü kara paralar olmayacak.
➔Kaldı ki piyasadaki 2 trilyon doları aşan büyük kayıp ilk kez oluyor. Para musluğunun kısıldığı, faizinin arttığı bu dönemde altından kalkılamayacak büyük bir kayıp.
TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ DE AĞIR YARALI
➔Aynı şekilde gelecekte elde edecekleri karlar nedeniyle bugünden aşırı ilgi gösterilen, büyüme odaklı teknoloji şirketleri değişen küresel finansal atmosferden ağır darbe aldı.
➔Ucuz ve bol para musluğunun kısalacak olmasının etkisiyle teknoloji şirketlerinin yer aldığı Nasdaq Borsası’ndaki gerileme yüzde 33’e vardı. Bildiğimiz en büyük teknoloji şirketlerinin hisse senetleri düşüşte başı çekiyor.
➔Dünya borsalarının toplamında ise rekor düzeyine göre MSCI endeksiyle yüzde 23 gerileme meydana geldi. İstanbul Borsası’nın bu yıl içinde gördüğü en yüksek düzeyine göre kaybı da yüzde 20.
➔Dünya borsalarının toplam piyasa değeri Bloomberg’in hesabıyla 17 Kasım’da 122.5 trilyon dolarla rekor düzeye ulaşmıştı. 17 Haziran’da 96.2 trilyon dolara düşen borsaların değeri 26.2 trilyon dolar azaldı.
KONUT FİYATLARI DA KAPSAMDA
➔Tahvil tarafında ise kayıp yüzde 12 düzeyinde. Faizlerin artıp tahvillerin değerinin düşmesiyle küresel tahvil hacmi 69.2 trilyon dolardan 60 trilyon dolara indi. Azalma 9.2 trilyon dolar.
➔Üç piyasada yaklaşık 7 ayda oluşan toplam gerileme veya kayıp 37.6 trilyon dolara ulaştı. Bu da dünya hasılasının yüzde 40 büyüklüğünde.
➔Kriptoların çökmesinin yukarıda belirttiğimiz gibi kendine özgü nedenleri de var. Piyasalar içinde en genç, en zayıf ve en küçük halkaydı. Devamı gelir mi? Kriptoları izleyecek başka piyasalar olur mu?
➔Bunun yanıtı biraz uzun ve daha sonraki bir yazıya bırakıyorum. Sadece yaşamakta olduğumuzun gelişmenin özünü belirterek bitireyim. Merkez bankalarının faiz artırma ve parasal sıkılaştırmaya gitmelerinin amacı yüksek enflasyonu yani fiyatları dizginlemek ve artışı yavaşlatmak. Bu mal ve hizmet fiyatları ile varlık fiyatlarını da kapsar. Sadece finansal varlıklar değil, reel varlıklar ve özellikle konut fiyatları.
