Hazine’nin borç geri ödemesi 220 milyardan 352 milyar liraya çıkıyor. 2020 borçlanması GSYH’nın % 5.2’sinden % 7.2’sine yükseliyor. Artış ekonomiyi, piyasaları, yatırım ve tüketim kararlarını etkileyecek.

 “Yüklen çayır yükünü, gel kızara kızara” sözü Karadeniz’in meyilli arazisinde çayırın insan sırtında taşınmasında yarattığı ekstra sıcaklıktan dolayı söylenmiş ve türkülere girmiştir. Çayır yükünün altına girenler bu sıcaklığın da etkisiyle zorlanırlar ve yüzleri kızarmaya başlar. Aynen borcun altına girmek gibi.

-Hazine 2019 gerçekleşme ve 2020 yılı finansman programını açıkladı. Devlette borçları ödeme ve doğal olarak bir o kadar da yeniden borçlanma yılı geldi.

-Bu yıl iç ve dış borç dahil ödeme toplamı 220.3 milyar liradan gelecek yıl 352.1 milyar liraya çıkacak. 2020’de 131.8 milyar lira daha fazla ödeyeceğiz. Bu yılki ödemenin yüzde 59.8 üzerinde bir rakam.

-Geri ödemeyi bu ölçüde artıran iç borçlar. Devlet bu yıl 159.4 milyar lira iç borç geri ödemesi yaparken, gelecek yıl  bunun bir katından daha fazla 287 milyar lira geri ödeyecek. İç borç geri ödemelerindeki artış yüzde 127.6 ile yüksek düzeyde.

BÜTÇE AÇIKLARI ETKİLİYOR

-Gerçekleşen enflasyonun kat be kat üstüne çıkmasından dolayı borçları ödeme zamanı geldi diyoruz. Bu da 2020 yılında bir yığılmadan ziyade gelecek yıllara da sirayet edecek artış eğilimini yansıtıyor.

-Çünkü sıkı bütçe veya maliye politikalarını gevşettik. Bu yıldan başlayarak bütçe açığı öyle GSYH’nın yüzde 1-1.5’i düzeyinde değil, yüzde 2.9’una çıkacak. Hala AB kriterinin altında ama geçmiş yılların da iki katı düzeyinde. Açıklar ister istemez borçlanmayı artıracak.

DEĞİRMENİN SUYU NEREDEN?

-Borç geri ödemeleri için kaynak ya gelir artışlarıyla ya da yeniden borçlanmayla bulunacak.

-Gelir artışında temettü gelirleri ile ihtiyat akçesinin alınması gibi Merkez Bankası kaynaklarını dahil etmek gerek. İki kalemden bu yıl gelen katkı 80 milyar TL. Bu kaynak olmasaydı bütçe açığı 125 milyar lirada tutulamayacaktı.

DEĞERLİ EVDE OTURMA, TATİLE VERGİ

-Gelir artışlarının bir kısmı vergilerden gelecek. Konaklama ve değerli konut vergisi gibi iki yeni vergi geliyor ki, geniş kitleleri ilgilendirecek. Gelir vergisi dilimleri de artırılıyor ve yüzde 45’e kadar çıkarılıyor.

-Bütün bu ağır vergiler içinde milyon lirayı geçen taksi plakalarının alım satımından vergi yakın zamanda kaldırılmıştı ve vergisiz ticareti yapılmaya devam edilecek.

YİNE SPORCU VE TAKSİ PLAKASI CENNETİ

-En yüksek kazanç sağlayan mesleklerden biri olan sporcular da sadece 5 puanlık stopaj artışıyla durumu kurtarıyorlar. Asgari ücretlinin bile vergisi yüzde 15’ten başlarken milyonlarca, hatta 10 milyonlarca kazanç elde eden sporcular sadece yüzde 20 stopaj ödeyecek. Türkiye futbolcular için vergi cenneti olmaya devam ediyor.

-Şüphesiz ki vergilerin harcamaları daraltıcı etkisi olacak. Özel kesim ve hane halkı yeni vergiler kadar harcama veya yatırımlarını azaltacak. Bu da harcamalar yoluyla dolaylı vergilerin düşmesine yol açacak.

BORÇLANMA ALANI NE KADAR?

-Devletin çarklarını çevirmek için daha fazla borçlanmaya gidilecek. Zaten 2020 Hazine Finansman Programı bize bunu söylüyor.

-Peki iç borçlanmada yelkenleri daha  ne kadar açabiliriz? Bu konuda geçmiş iyi bir yol gösterici ve bize yılları çıkartabilecek bir mesafe olduğunu söylüyor.

-Ekonomi yönetimi de buradaki potansiyel alanı görmüş olacak ki, kamu harcamalarını azaltmaya yanaşmadı, kamuyu küçültmeyi tercih etmedi, rotayı iç borçlanma yanında vergi artışlarına kırdı.

20 MİLYAR DOLAR DAHA FAZLA ÖDEME

-Geçmişte nelerin olduğunu daha yalın yansıttığından dolayı Hazine Finansman Programını her yıl dolar bazına çevirerek yayınlıyoruz. Tabii ilgili yılın ortalama dolar kuru üzerinden. TL bazındaki rakamlar dolar bazına indirgendiğinde ürkütücü olmaktan da çıkıyor.

-Bitişikte görülebileceği gibi, 2020 yılı toplam borç ödemeleri 20 milyar dolar daha fazla, 38.6’dan 57.7 milyar dolara çıkıyor. Bu rakam da 2014 sonrasının en yükseği.

-Tabloya bakılırsa ondan önce 2002 yılına kadar zaten 80 milyar doların altına hiç inmeyen borç geri ödemeleri yapıldı. Hatta bu rakam 130-140 milyar dolara kadar çıktı.

EN DÜŞÜK ÖDEME YILI 2019

-İkinci dikkat çeken gelişme ise dolar bazında en düşük borç geri ödeme, içinde bulunduğumuz 2019 yılıydı. Yıl boyunca yaptığımız toplam borç geri ödemesi 38.6 milyar dolar. Toplamın düşük çıkmasında dolar kurunun artması da etkili. -Ancak 130-140 milyar dolarlık ödemenin yapıldığı yıllarla karşılaştırınca 100 milyar dolarlık azalmanın olduğu çarpıcı bir durum söz konusu.

-Yapılabilecek üçüncü tespit ise bu yıl ilk kez yüzde 100’ün üzerinde bir borç çevrilmesi hedefiyle yıla giriyoruz. Alınan borcun ödenen borcu aştığı 2009, 2017 ve 2019 yıllarında baştan böyle bir hedef yoktu. Yıl içinde hedeften şaşmalar oldu. Dolayısıyla 2020 yılı yüzde 104.4 borç çevirme oranını baştan kabulleniyoruz ve yıl içinde yukarı yönlü aşılabilir de.

GSYH’NIN %7.2’Sİ DÖNECEK

-Son tespit ise içeriden borçlanmanın ekonomiyi daha güçlü şekilde yönlendireceği bir döneme girdiğimizdir. Borçlanmayla kamunun çarklarını çevireceğiz.

-Hangi kur ile bakarsanız bakın bir yılda GSYH’nın yüzde 5.2’sinden 7.2’sine çıkan bir finansman ihtiyacı doğruyor. Bu ölçekteki bir finansmanın döndürüldüğü bir piyasanın neredeyse yarı yarıya büyüdüğünü düşünün.

- Reel ekonomiyi de, inşaat ve emlak sektörünü de, tasarrufları ve finansal varlıkları da, yatırım kararlarını etkileyecek.