İNGİLİZ yayın kuruluşu Times Higher Education (THE) bu yılın dünya üniversiteler sıralamasını yayımladığında Türk üniversitelerinin büyük sıçrama yaptığını gördük. Türkiye ilk kez ODTÜ ile listede 85. sıraya yerleşirken, Boğaziçi 139., İTÜ 165., Sabancı 182., Bilkent 201-225, Koç ise 301- 350 bandında yer aldı. Geçen yıla göre ODTÜ en az 116, Boğaziçi 60, İTÜ 36, Bilkent 21 sıra yükseldi. Son yıllarda uluslararası yayın sayılarındaki artış ve AB fonları başta olmak üzere uluslararası projelere katılım oranlarının artması ODTÜ, İTÜ, Boğaziçi, Bilkent, Sabancı, Koç gibi üniversitelerin sıralamalarda üstlere taşınmasına neden oluyor. Türk üniversitelerinin yayın ve atıfta ilerme gösterdikleri gerçek.
Ancak yine de sıralamayı ilk gördüğümde “THE değerlendirme kritelerlerinde değişiklik mi yaptı?” diye düşündüm. Çünkü iki yıl önce “bölgesel puan” uygulamasına son verdiğinde Türk üniversiteleri sıralamada geriye düşmüştü. “Özel bir uygulama olmadığını” öğrendim.
Bu hızlı yükselişi “sıra dışı ve şaşırtıcı” diye yorumlayan THE Sıralama Editörü Phil Baty’ye göre bunun en büyük nedeni CERN’deki (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) projelere katılım, TÜBİTAK ile TAEK’in de bu projeler için kaynak ayırarak, Türk üniversitelerini desteklemesi.
Hatırlarsak 2012’de maddeye kütlesini verdiği düşünülen ve “Higgs Bozonu” adı verilen atom altı parçacığına ilişkin deneylerde bu bozona benzeyen bir parçacık bulundu. Bu gelişmeler “Higgs Bozonu” ile ilgili ilk çalışmaları yapan Belçikalı fizikçi François Englert ile İngiliz bilim insanı Peter W. Higgs’e de 2013’te Nobel Fizik Ödülü getirdi.
İşte bu Higgs bozonu çalışmasında Türk üniversiteleri ve akademisyenleri de yer aldı. Bu konuyla ilgili makaleler inanılmaz atıflar aldı. CERN’de bir tek bu çalışma yürütülmüyor. CMS, ATLAS, LHC, ARIS gibi birçok projede Türk üniversiteleri var ve dünyanın en önemli bilim insanlarıyla ortak makaleler yayımlıyorlar. Yayımlanan dergiler ve atıflar diğerleri gibi Türk üniversitelerini de üst sıralara taşıyor.
Gerçi yüksek atıf alan bazı makaleler binlerce imza taşıyor. Örneğin “Observation of a new particle in the search for the Standart Model Higgs boson with the ATLAS detector at the LCH” adlı makaleyi 267, “Observation of a new boson at a mass of 125 GeV with the CMS experiment at the LHC” makalesini 228, “Combined results of searches for the standard model Higgs boson in pp collisions at root s=7 TeV”i 212 üniversiteden yaklaşık 3’er bin akademisyen ortak yazdı. Yazarlar arasında başta ODTÜ, İTÜ, Boğaziçi gibi en az 13 üniversitenin akademisyeni yer aldı, atıflar da artı puan olarak Türk üniversitelerine geldi.
Ancak şunu da unutmayalım dünyanın en önemli makalelerinin altında onlarca üniversitenin ismi yer alıyor olsa da birçoğu sıralamaya giremiyor. Ama “iyi” olanlar yükseliyor. Önemli olan bundan sonrası. Bu üniversitelere kaynak verilir ve dünyanın ortak çalıştığı önemli projelere katılmaları sağlanırsa bu sıçrama sürer. Önleri açılırsa Türk üniversitelerinin rakiplerinden aşağı kalmayacak çalışmalar yaptığını görüyoruz.
